Stepannos Orbelean's History of the State of Sisakan: Chapter III

Step'annos Orbelean's

History of the State of Sisakan

III

 

Borders of the land of Siwnik', its fertility and usefulness for mankind, the number of its districts and impregnable fortresses.

 

[Siwnik'] has twelve districts: 

 

The first, which is the native seat of the princes and patriarchs, is Tsghuk, named after the district chief Tsghuk.

Second is Vayots' dzor which derives its name, Valley of Sighs, colloquially, from the word for sighing or lamentation over calamities (vay).

Third is Geghak'uni or Geghark'uni, which takes its name from the Haykid Gegham.

Fourth is the district of Sot'k' which name derives from the frequent storms of snow and bitterly cold winds prevalent there. 

Fifth is Aghahe'j, now called K'ashat'agh and Xozhor'aberd. 

Sixth is the district of Haband. 

Seventh is the district of Baghk', now called Ache'n, named after Baghak. 

Eighth is the district of Kovsakan, now called Grham. 

Ninth is the district of Arewik', now called Dashto'n and Meghri. 

Tenth is the district of Dzork' which contains the impregnable fortress of Baghaberd, now called Kapan. 

Eleventh is Ernjak and the district of Goght'n.

Twelfth is the district of Chahuk and its valley which is called Shahapawnik'.

            Such, then, are the twelve principal districts of Siwnik'. However there are also numerous other districts which we have not mentioned, some because they have changed their names, or else because they became subdivided or submerged with others. Now for the unassailable fortresses contained in them. Human ingenuity cannot penetrate them, unless God betrays [the fortresses]: Baghaberd, named after Baghak of the clan of Sisak, who received this district as part of his legacy and built this impregnable fortress on Baghak's Rock, calling the fortress Baghaberd and district Baghats'. Now one of the women of the line of the patriarchs [of Sisak], named Ernjik constructed an extremely fast fortress and called it and the district Ernjak after herself. Therein she established a vault for the land's treasures and taxes. And there are other praiseworthy fortresses which stand fearless and secure from human cunning: Hayraberd, Grham, Mayri, Shlorutn, Kk'eberd, Barkushata fortress, Andoka fortress, Geghakuno fortress, Bgheno fortress, Van[an]da fortress, Borodana fortress, Hanbada fortress, which was built by the banks of a river by the patriarch Dzag who was of Sisak's clan. He called the valley Dzage'dzor and the fortress Dzage'dzoro fortress after himself. [There are also] K'ashe't'aghuts' fortress, Xozhor'aberd fortress, Orotan fortress, Siwneats' fortress, Borto fortress, and Shahapawnits' fortress, constructed by the Persian Shahap in the valley named Shahapawnits' after himself. [Shahap] had emigrated and come to live near the patriarchs of Siwnik'. Now in Vayots' Dzor are Kapoyt [Blue] fortress, Hrasekay fortress, built by Hrasek of unbelievable security and with divinely built walls. [There are] Sulemay fortress built by the tanute'r Sulem, and many others besides which I consider it superfluous to mention. And Naxijewan is the capital city. Now, reader, let this be enough about the natural wealth, borders, fortresses and districts of the land of Sisakan.

—

 

Ստեփաննոսի Որբէլեանի

Պատմութիւն Նահանգին Սիսականայ

Գ

 

Ցուցմունք տոհմանաց աշխարհիս Սիւնեաց. եւ թէ զի՛նչ ունի պարտութիւն ի պէտս մարդկան. եւ որքանութիւն գաւառաց եւ անառիկ բերդից:

 

Իսկ գաւառք ունի երկոտասան. 

Առաջինն որ ունի զբուն գահ իշխանացն եւ հայրապետաց՝ Ծղուկ գաւառ անուանեալ ի Ծղկայ գաւառապետէ: 

Երկրորդ՝ Վայոց ձոր որ ի հասարակական դիպուածոց ողբոց եւ աշխարհանաց կոչեցաւ Վայոց ձոր: 

Երրորդ՝ Գեղարքունի որ ի հայկեանն Գեղամայ կոչեցաւ Գեղարքունի: 

Չորրորդ՝ Սոթից գաւառ, որ սակս հանապազորդեան բքոց եւ դառնաշունչ օդոցն կոչեցաւ Սոթք: 

Հինգերորդ՝ Աղահէջ գաւառ, որ այժմ կոչի Քաշաթաղ եւ Խոժոռաբերդ: 

Վեցերորդ՝ Հաբանդ գաւառ: 

Եօթներորդ՝ Բաղք գաւառ, որ այժմ կոչի Աճէն, որ ի Բաղակայ անուանեցաւ: 

Ութերորդ՝ Կովսական գաւառ, որ այժմ Գրհամ կոչեն: 

Իններորդ՝ Արեւիք գաւառ, որ այժմ կոչի Դաշտօն եւ Մեղրի: 

Տասներորդ՝ Ձորք գաւառ, որ ունի զանմատոյց ամուրն Բաղաբերդ, եւ այնմ կոչի Կապան: 

Մետասաներորդ՝ Երջնակ գաւառ եւ Գողթն: 

Երկոտասաներորդ՝ Ճահուկ գաւառ, որ եւ ձորն որ Շահապաւնս կոչի:

Ահա՛ այսոքիկ են գաւառք երկոտասանք գլխաւորք Սիւնեաց: Բայց այլ եւս ունի զգաւառս յոլով զոր ոչ յիշեցաք. է՛ որ փոխեալ են անուանք սոցա. է՛ որ յայլ եւ յայլ գաւառս բաժանեալ են: Իսկ ամուրք անառիկք ի սմա որ ի մարդկան հնարից հեռացեալ են, բայց միայն թէ Տէր մատնեսցէ՝ Բաղաբերդ, որ եւ մի ոմն ի զարմիցն Սիսակայ Բաղակ անուն, առեալ զայս գաւառ մասն ժառանգութեան՝ շինէ զքարն Բաղակու ամրոց, որ կոչի Բաղակի քար. եւ գաւառն իւր կոչեցաւ Բաղաց գաւառ: Իսկ մի ոմն ի կանանց նոյն նահապետացն Երնջիկ անուն, շինէ եւ զանհնարին ամուրն Երնջակ. եւ յիւր անուն բերդն եւ գաւառն կոչի Երնջակայ. եւ դնեն ի նմա տուն գանձու եւ հարկաց աշխարհին: Եւ այլ եւս ամուրք գովելիք անվախ եւ անսասան ի հնարից մարդկան՝ Հայրաբերդ, Գրհամ, Մայրի, Շլորուտն, Կքեբերդ, Բարկուշատայ բերդ, Անդոկայ բերդ, Գեղարքունւոյ բերդ, Բզենոյ բերդ, Վանդայ բերդ, Բորոտանայ բերդ, Հանբադայ բերդ որ ի նոյն տոհմէ Սիսակայ ի Ձագայ նահապետէ շինեալ ի վերայ գետոյ միոյ՝ կոչէ իւր անուն զձորն Ձագէձոր եւ զբերդն՝ Ձագէձորոյ բերդ, Քաշէթաղուց բերդ, Խոժոռաբերդ, որոտան բերդ, Սիւնեաց բերդ, Բորտոյ բերդ, Շահապաւնից բերդ՝ ի Շահպայ պարսկէ շինեալ. եւ զձոր յիւր անուն Շահապաւնից ձոր, որ հատուածի պատճառաւ եկեալ էր առ նահապետքն Սիւնի: Իսկ ի Վայոց ձոր՝ Կապոյտ բերդ, Հրասեկայ բերդ ի Հրասեկայ շինեալ անհնարին ամրութեամբ աստուածաստեղծ պարսպօք ամրացեալ: Սուլեմայ բերդ՝ ի Սուլեմայ տանուտեառնէ շինեալ, եւ այլ եւ յոլովս, զորս աւելորդ համարեցաք գրել: Իսկ ունի մայրաքաղաք զՆախիջեւան: Եւ արդ՝ այս այսքան տեղեկութիւն քեզ բերոց պարարտութեանց եւ սահմանաց բերդից եւ գաւառաց Սիսական աշխարհիս:

—

Next chapter

Index