Theophrastus' Characters: The Surly Man

 Theophrastus' Characters

 
—

SURLINESS

Surliness is discourtesy in words. The Surly man is one who, when asked where so-and-so is, will say, ‘Don’t bother me’; or, when spoken to, will not reply. If he has anything for sale, instead of informing the buyers at what price he is prepared to sell it, he will ask them what he is to get for it. Those who send him presents with their compliments at feast-tide are told that he ‘will not touch’ their offerings. 

        He cannot forgive a person who has besmirched him by accident, or pushed him, or trodden upon his foot. Then, if a friend asks him for a subscription, he will say that he cannot give one; but will come with it by and by, and remark that he is losing this money also. 

        When he stumbles in the street he is apt to swear at the stone. He will not endure to wait long for anyone; nor will he consent to sing, or to recite, or to dance. He is apt also not to pray.

Վասն վիսութեան

Վիստութիւն է դաժանութիւն բարուց ի բանս. եւ վէս այն՝ որ եթէ հարցանիցի թէ ո՛ւր է այս անուն, Զի՞ կայ իմ, ասէ, եւ նորա. եւ թէ խօսիցի ոք ընդ նմա, չտայ պատասխանի։ Եւ ի վաճառելն ինչ՝ չասէ գնելեացն քանոյ տայցէ, այլ խոյզ եւ խնդիր առնէ թէ զի՛նչ գտանիցէ։ Եւ որ մեծարիցեն զնա եւ առաքիցեն ինչ ի տօնս, ասէ ցնոսա, թէ եւ ճաշակիցէ իսկ ոչ յնծայիցն։

        Ոչ ներէ ամենեւին՝ եթէ ոք յանկարծ ակամայ խթիցէ զնա կամ կոխեսցէ ի վերայ  նորա։ Եւ բարեկամի՝ որ ի հանգանակ նպաստ լինել ժտիցէ, Ոչ ունիմ, ասէ, տալ. ապա առեալ տանի ինչ, Եւ այս եւս արծաթ, ասէ, ահա գնայ ի կորուստ։ 

        Եւ թէ գթիցէ յուղւոջ, եւ քարին եւս անձծս եւ նզովս կարդայ։ Յանձն ումեք չառնու սպասել օգուտ ժամս. ոչ երգել կամի յերախանս, ոչ բան արտասանել եւ ոչ ի պարու անցանել. եւ զառ Աստուած աղօթսն գլխովին կարող է ապախտ առնել։

αὐθαδείας

ἡ δὲ αὐθάδειά ἐστιν ἀπήνεια ὁμιλίας ἐν λόγοις, ὁ δὲ αὐθάδης τοιοῦτός τις, οἷος ἐρωτηθείς: 'ὁ δεῖνα ποῦ ἐστιν;᾽ εἰπεῖν: 'πράγματά μοι μὴ πάρεχε᾽: καὶ προσαγορευθεὶς μὴ ἀντιπροσειπεῖν. καὶ πωλῶν τι μὴ λέγειν τοῖς ὠνουμένοις, πόσου ἂν ἀποδοῖτο, ἀλλ᾽ ἐρωτᾶν, τί εὑρίσκει. καὶ τοῖς τιμῶσι καὶ πέμπουσιν εἰς τὰς ἑορτὰς εἰπεῖν, ὅτι οὐκ ἂν γένοιτο διδόμενα: 

        καὶ οὐκ ἔχειν συγγνώμην οὔτε τῷ ἀπώσαντι αὐτὸν ἀκουσίως [οὔτε τῷ ὤσαντι] οὔτε τῷ ἐμβάντι. καὶ φίλῳ δὲ ἔρανον κελεύσαντι εἰσενεγκεῖν εἰπών, ὅτι οὐκ ἂν δοίη, ὕστερον ἥκειν φέρων καὶ λέγειν, ὅτι ἀπόλλυσι καὶ τοῦτο τὸ ἀργύριον. 

        καὶ προσπταίσας ἐν τῇ ὁδῷ δεινὸς καταράσασθαι τῷ λίθῳ: καὶ [ἀναμεῖναι] οὐκ ἂν ὑπομεῖναι πολὺν χρόνον οὐθένα. καὶ οὔτε ᾆσαι οὔτε ῥῆσιν εἰπεῖν οὔτε ὀρχήσασθαι ἂν ἠθέλησε. δεινὸς δὲ καὶ τοῖς θεοῖς μὴ ἐπεύχεσθαι.

Ոմն: Practice

Fill in the blank

Return to lesson (Pronoun Declensions: Ոմն)

Նա: Practice

Fill in the blank

Return to lesson (Pronoun Declensions: Նա)

Դու: Practice

Return to lesson (Pronoun Declensions: Դու)

Plato's Euthyphro: Part 3

Plato's Euthyphro

Part 3

Σωκράτης. ὦ φίλε Εὐθύφρων, ἀλλὰ τὸ μὲν καταγελασθῆναι ἴσως οὐδὲν πρᾶγμα. Ἀθηναίοις γάρ τοι, ὡς ἐμοὶ δοκεῖ, οὐ σφόδρα μέλει ἄν τινα δεινὸν οἴωνται εἶναι, μὴ μέντοι διδασκαλικὸν τῆς αὑτοῦ σοφίας· ὃν δʼ ἂν καὶ ἄλλους οἴωνται ποιεῖν τοιούτους, θυμοῦνται, εἴτʼ οὖν φθόνῳ ὡς σὺ λέγεις, εἴτε διʼ ἄλλο τι.

Սոկրատէս. Ո՛վ սիրելի Եւթիփռոն, այլ ծիծաղելի լինելն իսկ՝ ոչ ինչ էր ուղղութիւն թերեւս. քանզի Ատենացւոցն, իբրու ինձ թուի, ոչ յոյժ փոյթ է, եթէ չար ուրեմն կարծիցեն գոլ ոչ իսկ վարդապետական նորին իմաստութեան. բայց որոյ զայլս կարծիցեն առնել այսպիսիս՝ սրտմտին, թէ մախանօք՝ իբրու դու ասես, եւ եթէ այլով իւիք։

Socrates. My dear Euthyphro, their ridicule is perhaps of no consequence. For the Athenians, I fancy, are not much concerned, if they think a man is clever, provided he does not impart his clever notions to others; but when they think he makes others to be like himself, they are angry with him, either through jealousy, as you say, or for some other reason.

Εὐθύφρων. τούτου οὖν πέρι ὅπως ποτὲ πρὸς ἐμὲ ἔχουσιν, οὐ πάνυ ἐπιθυμῶ πειραθῆναι.

Եւթիփռոն. Արդ յաղագս այսորիկ՝ թէ ո՛րպէս երբէք առ իս տրամակայեալ են, ոչ յոյժ ցանկամ փորձ առնուլ։

Euthyphro. I don’t much desire to test their sentiments toward me in this matter.

Σωκράτης. ἴσως γὰρ σὺ μὲν δοκεῖς σπάνιον σεαυτὸν παρέχειν καὶ διδάσκειν οὐκ ἐθέλειν τὴν σεαυτοῦ σοφίαν· ἐγὼ δὲ φοβοῦμαι μὴ ὑπὸ φιλανθρωπίας δοκῶ αὐτοῖς ὅτιπερ ἔχω ἐκκεχυμένως παντὶ ἀνδρὶ λέγειν, οὐ μόνον ἄνευ μισθοῦ, ἀλλὰ καὶ προστιθεὶς ἂν ἡδέως εἴ τίς μου ἐθέλει ἀκούειν. εἰ μὲν οὖν, ὃ νυνδὴ ἔλεγον, μέλλοιέν μου καταγελᾶν ὥσπερ σὺ φῂς σαυτοῦ, οὐδὲν ἂν εἴη ἀηδὲς παίζοντας καὶ γελῶντας ἐν τῷ δικαστηρίῳ διαγαγεῖν· εἰ δὲ σπουδάσονται, τοῦτʼ ἤδη ὅπῃ ἀποβήσεται ἄδηλον πλὴν ὑμῖν τοῖς μάντεσιν.

Սոկրատէս. Քանզի դու թուիս սուղ ինձ զանձն քո առտուել եւ ուսուցանել ոչ կամել զիմաստութիւնդ քո. այլ ես երկնչիմ, որ ի ձեռն մարդասիրութեան, թուի ինձ, զոր ինչ ունիմ հեղլով սոցունց, եւ ամենայն առն ասել ոչ միայն առանց վարձու, այլ եւ յաւելեալ հեշտաբար՝ եթէ ոք կամեսցի ինձ լսել։ Արդ եթէ որպէս այժմիկ ասէի՝ հանդերձեալ են լինել ծիծաղիլ զինեւ, որպէս դու զքեւ ասես, ոչ իցէ ինչ թախանձութիւն՝ խաղալով եւ ծիծաղելով շրջել ի հանդիսարանի. ապա եթէ փութասցին, այս ինչ արդեւք թէ ո՛րպէս պատահեսցի՝ անյայտ է ամենայնի, բաց ի դիւթիցդ ի ձէնջ։

Socrates. No, for perhaps they think that you are reserved and unwilling to impart your wisdom. But I fear that because of my love of men they think that I not only pour myself out copiously to anyone and everyone without payment, but that I would even pay something myself, if anyone would listen to me. Now if, as I was saying just now, they were to laugh at me, as you say they do at you, it would not be at all unpleasant to pass the time in the court with jests and laughter; but if they are in earnest, then only soothsayers like you can tell how this will end.

Εὐθύφρων. ἀλλʼ ἴσως οὐδὲν ἔσται, ὦ Σώκρατες, πρᾶγμα, ἀλλὰ σύ τε κατὰ νοῦν ἀγωνιῇ τὴν δίκην, οἶμαι δὲ καὶ ἐμὲ τὴν ἐμήν.

Եւթիփռոն. Այլ ոչ ինչ իրք, ով Սոկրատէս. այլ դու առ իսկ միտս զանգիտեա ի հանդիսէն, բայց կարծեմ որպէս եւ ես յիմոյն։

Euthyphro. Well, Socrates, perhaps it won’t amount to much, and you will bring your case to a satisfactory ending, as I think I shall mine.

Ես: Practice

Return to lesson (Pronoun Declensions: Ես)

Father Tatul's Advice to his Student Thomas

Սուրբ հայրն Թաթուլ առաջնորդ կացոյց զԹումաս աշակերտն իւր վանաց իւրոց եւ խրատ ետ նմա զայս բանս

Որդեակ իմ Թումաս, այսաւր կոչեաց զքեզ Հոգին սուրբ յառաջնորդութիւն եղբարց քոց. արդ երկայնամիտ լեր եւ ողորմած ըստ նմանութեան Հաւրն երկնաւորի, զի շահել կարասցես զեղբարսդ քո եւ դու պսակիս ի Քրիստոսէ, որպէս յանունդ ես կոչեցեալ, նոյնպէս եւ ի գործդ լեր։ Լուր սուրբ առաքելոյն Պաւղոսի ի խրատել զաշակերտսն իւր ասէր. ամենեցունց հիւանդութեամբ ինքն վշտանայր, եւ որպէս հրով այրէր դառնակսկիծ աղէտիւ։ Աշակերտ ես երկնաւոր Հաւրն, նման լեր նմա։ Հայր հասարակաց ես, եւ ի գործոյն մի՛ վերջանայր։ Ամենայն բարեձեւութեանց աւրինակ զքեզ ցոյց եղբարցն. վարդապետութեամբ խրատես, սիրով մխիթարեա, յուսով դարմանեա. վարդապետին վկայ՝ գործքն է, եւ առաջնորդին՝ հաստատութիւնն։ Հաստատ կաց եւ երկայնամիտ լեր ամենայն սխալանաց եղբարցն՝ ի բանս եւ ի գործս։ Բայց կամապաշտիցն ամենեւին մի անսար, եւ ոչ սակաւ մի, զի աւտար է ի մարմնոյն Քրիստոսի, եւ չէ ի գործ Աստուծոյ եկեալ։

Որդեակ, զոր ինչ յեղբարցն պահանջես՝ զայն ի քեզ ցոյց։ Սակաւ խաւսեաց եւ յոլով արդիւնացո, քարոզ՝ զգործքդ ցոյց։ Առաջնորդն ծնող է եւ բժիշկ, եւ հիւանդացեալն կարաւտ է սիրոյ եւ առողջութեան։

Որդեակ, որ սխալէ եւ չէ իւր սովորութիւն՝ մի պատժեր. զմանկագոյնսն ի հնազանդութիւն կրթեա եւ յաշխատութիւն. զծերսն ի սաղմոսերգութիւն եւ ի ձեռագործս. եւ ի բանս խրատու առ մանկագոյնսն։ Հոգեւոր առաջնորդն աստուածային հուր է լուսաւորիչ մաքրիչ եւ ջեռուցիչ. զապականարար ախտն այրէ, զգիջութիւնն ցամաքեցուցանէ, կրաւնաւորական հանդիսիւ քննէ եւ որպէս զոսկի ի բովս՝ անաղտ սրբութեամբ զեղբարսն Աստուծոյ ընծայէ, եւ ինքն թագաւորէ ի վերայ տասն քաղաքաց. հոգեւոր ցաւակցութեամբն բժշկէ։ Միս եւ գինի կրաւնաւորաց ոչ է ուտելի, այլ ճաշակելի է որոյ պէտք են։ Որ յախտ հիւանդութեան անկանի՝ զբնական կարգն թուլացո, եւ զսովորական դարմանն ըստ պիտոյիցն առատացո։ Յաւելորդին մի անսար՝ որ չէ մեր։ Պիտոյ է ժուժկալել որչափ հնար է, յուսով աղաւթել, հաւատով աշխատել, գոհութեամբ ճաշակել։

Որդեակ, նզովս մի՛ ելցէ ի բերանոյ քո. թէպէտ եւ եղբայր է կամ որդի ի մի մահիճս մի՛ ննջեսցեն։ Որ խէթ ունիցի ի մտի չէ պարտ աղաւթել, ոչ ճաշակել եւ ոչ ննջել։ Որ երդնու զոր չէ մեզ աւրէն, արտաքոյ սրբութեանց լիցի ըստ չափոյ։ Մի՛ խառներ ընդ խրատն բարկութիւն, զի մի՛ ընկղմեսցի սխալեալ եղբայրն ի բարկութենէ խրատուն։ Աստուածասէրն իւր մտացն եւ խորհրդոցն եւ կամացն որպէս թշնամւոյ զգուշանայ։

Որդեակ, յորժամ ի մահիճսն քնոյ ելանես, այնպէս համարեա թէ ի գերեզման իջանես։ Հալածեա զխորհուրդս եւ զբանս, որք ի սնոտիս ընթանան։ Բեւեռեա զքեզ յերկեւղն Աստուծոյ, եւ ած զմտաւ զերկեւղ դատաստանին. երկեւղիւ ննջեա, եւ զարթուցեալ՝ աւրհնեա զԱստուած, եւ գոհացիր զԱստուծոյ, որ պահեաց զքեզ ի գիշերային խաւարասէր չարէն։

Փութացիր ի տեղի աղաւթիցն, եւ ծնրադրեա երիցս անգամ, եւ աւելի. եւ ապա ի ծունկս անկեալ, եւ զերեսդ ի յերկիր եդեալ, հայցեա քեզ աւգնութիւն Աստուծոյ, եւ ապա սկսիր զկանոնեալ սաղմոսն, Աղաչեա զԱստուած բանալ զբերանդ, եւ բարբառել զայն զոր սիրէ Աստուած։ Մի՛ պղտորեր զխորհուրդ սրտի քո. Մի՛ ընդարձակեր զբանդ, մի՛ թողացուցաներ զձեռսդ։ Մի՛ դառնայր յարեւմուտս որ չէ քեզ սահման։ Մի՛ սպարարեր զակնդ շրջածութեամբ։

Զբոլոր զգայարանսդ պնդակազմ քաջութեամբ պնդեալ վառեա։ Այլ եւ զբովանդակ եղբայրութիւնդ քաջալերութեամբ զինեա։ Քաջ է պատերազմ, եւ որք յաղթենն՝ պսակին։ Թոյլքն եւ անարիքն ոչ պատերազմին. ոչ յաղթեն եւ ոչ պսակին։

Որդեակ, իշխանութեամբ մի՛ վարիր առ եղբարսն, եւ զոր դու ոչ կարես առնել, զայն յեղբարցն մի՛ պահանջեր. զմի ոք միայն մի՛ առաքեր ի վանացն ի բան, այլ երկու. զի վայէ զմինն ի ճանապարհին. եթէ գլորեսցի ո՞վ կանգնեսցէ զնա. զի շատ վնասք լինին միոյն։ Եղբայր ոք որ ախտանայ հոգով թէպէտ եւ բազում բժշկութեան պէտս ունի՝ ի սրբութենէն միայն արդել. եւ այլ ամենայն կարգն ընդ եղբարսն լիցի։ Երկեւղածն ի սիրոյն առաւել պատկառի քան ի պատուհասէն։ Զգեստն որպէս եւ հանդիպի. եւ չափն որ զվտանգսն բառնայ։ Զոր դու յեղբարցն պահանջես, ծերոցն զնոյն հատո. զի մի՛ յանկանիցիս յերկնաւոր շնորհացն զկամսդ քո պաշտելով։ Զպատարագին աղաւթսն եւ զերեկոյինն՝ պարապեցո զձեռսդ քո յաշխատութենէ։ Որ գոհութեամբ աշխատին՝ արժանի են սուրբ խորհրդեանն. եւ տրտնջողն բնաւ իսկ ոչ։

Որդեակ՝ յորժամ եղբայր քո ստահակեսցի, մի՛ անփոյթ առներ զնորա կորստեամբն։ Համբերեա նորա չար վարուցն եւ ատելի գործոցն. որպէս եւ քո պարզ հոգիդ ախտալից մարմնոյդ լինի։ Մի՛ բաւական համարիր զհամբերելն, այլ ձեռն տուր եւ ժանա յարուցանել զնա, եւ յաղաւթելն արտասուեա վասն նորա։ Վստահեմ ի Հոգին սուրբ որ առատացոյց յառաքեալսն զշնորհսն իւր, նոյնպէս եւ ի քեզ հեղցէ. զի եւ դու զգործս տեառն գործեսցես։ Չեմք հեռի ի միմեանց, այլ հանապազ տեսանեմք զմիմեանս. եւ Աստուած զմեզ տեսանէ եւ զեղբարսդ ամենայն։ Եւ զոր պակասութիւն գիտես ի քեզ՝ զայն հնազանդութիւնն լնու։ Զի զճանապարհս որ ընդ աջմէն գիտէ տէր եւ ճանաչէ. երթ, եւ տէր եղիցի ընդ քեզ։

Զոր ասացի քեզ, որդեակ, համառաւտ բանիւ աւարտեմ։ Զսէր եւ զերկայնամտութիւն բնութիւն արա քեզ, եւ զերկեւղն Աստուծոյ գործակից. եւ զամենայն առաքինութիւն դիւրաւ կատարեա։

 

—

 

Զայս խրատ առեալ երանելին Թումաս ի սուրբ հաւրէն Թաթլոյ ի յանապատին, եւ գնացեալ ի վանս իւր՝ ամենայն բարեձեւութեամբ զարդարէր զմիաբանս սուրբ ուխտին, բնակեցուցանելով ի նմա զբազմութիւն եղբարց միաբանից։ Եւ կեցեալ ինքն հրեշտակակրաւն վարուք ամս բազումս, եւ հասեալ ի բարւոք ծերութիւն, եւ խաղաղութեամբ հանգեաւ ի Քրիստոս։

Movses Khorenatsi's History of the Armenians: Chapter 30

 Movses Khorenatsi's History of the Armenians
(Translated by Robert Bedrosian)

Book I

Genealogy of Greater Armenia

 

Chapter XXX

Concerning how [Tigran] sent his sister, Tigranuhi, to Tigranakert, and about Azhdahak's first wife, Anoysh, and the settlement of the prisoners.

It is also related that after the conclusion of these events, [Tigran] sent his sister, Tigranuhi, in royal style and with a great host, to the hamlet in Armenia which he had built and named after himself, Tigranakert, and he ordered that the district should be given to her in service. And [Mar Abas Catina] says that the freedom of those areas, named ostan, derives from that line, as a royal line. 

As for Anoysh, the first among Azhdahak's wives, [Tigran] settled her, together with many girls and boys from the seed of Azhdahak and more than 10,000 prisoners [on territory extending] from the eastern flank of the great mountain as far as the borders of Golt'n, that is Tambat, Oskioghay, Dazhgoynk', and the other estates on the bank of the river, including Vranjunik', as far as opposite the fortress of Nakhchawan, and the three towns of Khram, Jughay, and Khorshakunik' on the other side of the river, [from] the entire plain, whose head is Azhdanakan, as far as the same fortress of Nakhchawan. Now as regards the aforementioned Queen Anoysh, [Tigran] settled her and her children on the extensive crags of the summit of the great mountain. (These formed from a terrible earthquake—as say those [explorers] who, at the command of Ptolemy, made many journeys and have measured in stadia [areas of] human habitation and also in part the sea and the uninhabited land from the torrid zone as far as K'imiwr'on.) [Tigran] gave servants to Anoysh from among the same Medes who lived at the foot of the mountain. 

This is confirmed by the rhythmic songs that the inhabitants the district of Golt'n, rich in wine, have carefully preserved, as I hear. These include the series of songs about Artashes and his sons. [The events] are recalled in allegorical fashion and also about the descendants of Azhdahak, whom they call descendants of the dragon, since Azhdahak in our [Armenian] language means "dragon." They say that Argawan arranged a feast in honor of Artashes and that there was a plot against him in the court of the dragons. They also say that Artavazd, the brave son of Artashes, did not find a place for [building] his mansion when [the city of] Artashat was founded. And so, he went and built [the place called] Marakert among the Medes, which is on the plain called Sharur. They say that Queen Sat'inik [at her wedding banquet] longingly craved the vegetable artakhur and the shoot tits' from the table of Argawan. 

I wonder, are you not more astonished now at the truth of our narration, at how we have revealed the secrets of the dragons who live on the slopes of Azat Masis?

—

 

ԳԻՐՔ ԱՌԱՋԻՆ

Ծննդաբանութիւն Հայոց Մեծաց

Գլուխ Լ

Յաղագս թէ յուղարկեաց զքոյր իւր Տիգրանուհի ի Տիգրանակերտ. եւ վասն Անուշայ, առաջին կնոջն Աժդահակայ, եւ բնակութեան գերւոյն:

Պատմի եւ այս, թէ զկնի այսպիսի իրաց կատարման` յուղարկէ թագաւորապէս զքոյր իւր Տիգրանուհի մեծաւ ամբոխիւ ի Հայս, յաւանն` զոր շինեաց յիւր անուն Տիգրան, որ է Տիգրանակերտ, եւ զգաւառսն զայնոսիկ ի ծառայութիւն նմա հրամայէ: Եւ զոստանն անուանեալ կողմանցն այնոցիկ ազատութիւն ի զարմից սորա ասէ լեալս, իբր թագաւորական զարմս:

Իսկ զԱնոյշ, զառաջին կինն Աժդահակայ, եւ զբազումս ի սերմանէն Աժդահակայ աղջկունս, հանդերձ պատանեկաւք եւ բազմութեամբ գերեացն, որչափ թէ աւելի քան զբիւր մի, բնակեցուցանէ յարեւելեայ ուսոյ մեծի լերինն մինչեւ ի սահմանս Գողթան, որ են Տամբատ, Ոսկիողայ, Դաժգոյնք, եւ որ այլք առ եզերբ գետոյն դաստակերտք, յորոց մինն է Վրանջունիք, մինչեւ հանդէպ ամրոցին Նախճաւանու. եւ զերիս աւանսն, զԽրամ եւ զՋուղայ եւ զԽորշակունիս իսկ ի միւս կողմանէ գետոյն. զբոլոր դաշտն, որոյ գլուխն Աժդանական, մինչեւ ցնոյն ինքն ամուրն Նախճաւանու: Բայց զնախասացեալ կինն Անոյշ բնակեցուցանէ որդւովք իւրովք յանդորրութեան սպառուածի փլածին մեծի լերինն: Զորմէ լեալ ասեն յահագին իմն շարժմանէ. զոր պատմեն` որք բազմաշրջութեամբ հրամանաւ Պտղոմեայ ասպարիսաւք զբնակութիւնս մարդկան չափեցին, այլ եւ մասն ինչ զծով եւ զանբնակս յայրեցածէն մինչեւ զՔիմիւռոն: Իսկ պաշտաւնեայս տայ Անուշայ ի նոյն Մարաց, որ առ ոտամբ լերինն բնակեցան:

Յայտնեն զայս ճշմարտապէս եւ թուելեացն երգք, զոր պահեցին ախորժելով, որպէս լսեմ, մարդիկ կողմանն գինեւէտ գաւառին Գողթան. յորս շարին բանք երգոցն զԱրտաշիսէ եւ զորդւոց նորա, յիշելով այլաբանաբար եւ զզարմիցն Աժդահակայ, վիշապազունս զնոսա կոչելով. զի Աժդահակդ` ի մեր լեզուս է վիշապ: Այլ եւ ճաշ ասեն գործեալ Արգաւանայ ի պատիւ Արտաշիսի, եւ խարդաւանակ լեալ նմին ի տաճարին վիշապաց: Այլ եւ Արտաւազդայ ոչ գտեալ, ասեն, քաջի որդւոյն Արտաշիսի, տեղեկիկ ապարանից ի հիմնանալն Արտաշատու` նա անց, ասէ, գնաց եւ շինեաց ի մէջ Մարաց զՄարակերտ. որ է ի դաշտին` որ անուանեալ կոչի Շարուրայ: Այլ եւ տենչայ, ասեն, Սաթինիկ տիկին տենչանս` զարտախուր խաւարտ եւ զտից խաւարծի ի բարձիցն Արգաւանայ: 

Եւ արդ` ո՞չ արդեաւք առաւել աստանաւր զարմասցիս ի վերայ մերոյ ճշմարտապատմութեանս, թէ ո՛րպէս յայտնեցաք զանյայտ իրս վիշապաց, որք են յԱզատն ի վեր ի Մասիս:

—

Index

Movses Khorenatsi's History of the Armenians: Chapter 29

 Movses Khorenatsi's History of the Armenians
(Translated by Robert Bedrosian)

Book I

Genealogy of Greater Armenia

 

Chapter XXIX

How the treachery was revealed, and how the war was provoked in which Azhdahak himself perished.

After this [Mar Abas Catina] says that once Azhdahak had established Tigranuhi as queen, he did nothing without her consent in his kingdom. Indeed, at her word he regulated everything and ordered everyone to obey her. Having thus arranged everything, he gradually began to ply her with dishonest statements. "You do not know it, but your brother Tigran, incited by his wife Zaruhi, is envious of your authority over the Aryans. And what will be the result of this, if I do not first die and then Zaruhi reigns over the Aryans and occupies that place among the goddesses? Now you have a choice: either remain friendly with your brother and accept disgraceful ruin in the eyes of the Aryans, or, for your own good, contribute some useful advice and take heed for the future."

Concealed within such cunning was the [hidden] threat of Tigranuhi's [own] death if she should think of anything contrary to the wishes of the Medo-Persian. But the perceptive and beautiful [Tigranuhi] discerned this treachery and replied to Azhdahak in loving words—but she quickly informed her brother of the treachery through trusted [people].

After that, [Azhdahak] set to work [on his trap, suggesting to Tigran] through an embassy that they should meet somewhere on the border of the two realms for mutual discussions, as if some pressing matter or business had arisen that could not be handled by means of a letter or an exchange of messengers but only if the two met face to face. However Tigran, understanding what the end result of the proposal would be, did not hide the fact that he knew all about Azhdahak's plot. Instead, in a letter [to Azhdahak, Tigran] revealed what was [hidden in] the depths of his heart. And when such evil was exposed, no words or tricks could cover it with a veil. After that, war broke out.

The king of the Armenians assembled [troops] from the territory of the Cappadocians, as well as select [troops] from the Iberians and Aghuans, and all the select troops from Greater and Lesser Armenia. He advanced with this entire multitude to the Median areas. At that point, this danger compelled Azhdahak to muster not a small host to engage the Armenian in battle. However, the conflict was delayed for five [additional] months because as soon as Tigran recalled his beloved sister, [the idea of] a swift and successful attack faded. He tried to arrange the outcome of events in such a way that a means could be found to save Tigranuhi. Once this had been achieved, the hour of battle approached.

I praise my valiant champion, [Tigran], the lancer well-proportioned in all his limbs and perfect in stature, for he was vigorous, able to do everything appropriately, and in strength he had no equal. But why do I prolong my account? When the battle began, [Tigran] with his spear split open Azhdahak's iron armor like it was water. The tip of the spear went right through him, and when [Tigran] drew it out again, half of [Azhdahak's] lungs came out with his weapon. The combat was magnificent, for braves fought against other braves, and they did not turn their backs to each other very quickly. Therefore the battle stretched out over many hours. But the death of Azhdahak brought it to an end. And this incident, which added to his successes, increased Tigran's glory.

—

 

ԳԻՐՔ ԱՌԱՋԻՆ

Ծննդաբանութիւն Հայոց Մեծաց

Գլուխ ԻԹ

Եթէ ո՛րպէս յայտնեցաւ նենգութիւնն եւ գրգռեցաւ մարտն. յորում եւ մահն Աժդահակայ:

Զկնի այսորիկ ասէ, թէ ի հաստատել Աժդահակայ զՏիգրանուհի ի տիկնութիւն, ոչ ինչ առանց կամաց նորա ի թագաւորութեան իւրում գործէր. այլ բերանով նորա կարգէր զամենայն, եւ հրամանի նորա ամենեցուն հնազանդ լինել հրամայէր: Եւ յաւրինեալ զայս այսպէս` սկսանի նմա մեղմով պատրանս մատուցանել. «Ոչ գիտես, ասէ, եթէ եղբայր քո Տիգրան խանդացաւ զտիկնութիւնդ քո ի վերայ Արեաց, ի կնոջէ իւրմէ ի Զարուհեայ գրգռեալ: Եւ զի՞նչ լինիցի այն, եթէ ոչ նախ ինձ մեռանել, եւ ապա լինել զԶարուհի ի վերայ Արեաց եւ զաստուածուհեաց ունել զտեղի: Բայց արդ` ընտրելի է քեզ զմի յայսցանէ. կա՛մ լինել եղբայրասէր, եւ կործանումն խայտառակելի յանդիման Արեաց յանձն առնուլ, եւ կամ զանձին իմանալով զբարի` խորհուրդ աւգտակար ի մէջ բերել եւ յաղագս առաջիկայիցն հոգալ:

Բայց էր ի մէջ այսպիսւոյ խորամանկութեան թագուցեալ եւ զմեռանելն Տիգրանուհեայ, եթէ ոչ ինչ ըստ կամաց խորհիցի մարապարսացւոյն: Այլ իմացեալ խորագիտոյ գեղեցկին զայսպիսի դաւաճանութիւն` պատասխանի առնէ սիրոյ բանս Աժդահակայ, եւ արագագոյն ի ձեռն մտերմաց պատմէ եղբաւրն զնենգութիւնն:

Եւ ձեռնարկէ այնուհետեւ ի գործն ի ձեռն պատգամաւորութեան, գալ նոցա ի տեսութիւն միաբանութեան ի տեղի միջոց սահմանաց երկոցունց թագաւորութեանցն. իբր բան ինչ եւ գործ հարկաւոր հասեալ, որ ի ձեռն գրոյ եւ հրեշտակութեան կատարել ոչ է կարողութիւն, եթէ ոչ եւ դէմք երկոցունց հանդէպ լինիցին: Այլ գիտելով Տիգրանայ զառաքելոյ իրին կատարումն` ոչ ինչ յորոց խորհէրն Աժդահակ` ծածկէ, այլ ի ձեռն գրոյ յայտնէ որ ինչ ի նորայն խորութեան սրտի: Եւ յայտնեալ այսպիսւոյ չարութեան` ոչ ինչ էր այնուհետեւ բան եւ խորամանկութիւն, որ զայսպիսիս առագաստէր զչարութիւն. այլ յայտնի այնուհետեւ գրգռէր խազմն:

Եւ ժողովէ արքայն Հայոց ի սահմանացն Կապադովկացւոց, եւ որչափ ընտիրք Վրաց եւ Աղուանից, եւ զամենայն ընտիրս Հայոց Մեծաց եւ Փոքունց: Եւ խաղայ ամենայն զաւրութեամբ իւրով զկողմամբք Մեդացւոց: Վտանգ այնուհետեւ հարկ առնէ Աժդահակայ` պատահել պատերազմաւ հայկազինն ոչ փոքր ինչ ամբոխիւ: Եւ երկայնէր հակառակութիւնն մինչեւ յամիսս հինգ. քանզի հիւանդանայր գործն արագ եւ առողջ, յորժամ զմտաւ ածէր Տիգրան յաղագս քեռն իւրոյ սիրելւոյ: Զի այսպէս իմն զելս իրացն հնարէր յարդարել, զի ապրելոյ ճար լիցի Տիգրանուհեայ: Պատահէ եւ այս, եւ ժամ մարտին մերձենայ:

Բայց գովեմ զքաջ նահատակն իմ զնիզակաւորն եւ զամենեւին բոլոր անդամովք համեմատն եւ ի գեղեցկութիւն հասակի աւարտեալ. քանզի առոյգ, ամենայնիւ ըստ իրեարս պատշաճեալ, եւ ուժով ոչ զոք ունելով իւր զոյգ: Եւ զի՞ երկայնեմ զբանս. քանզի ի լինել մարտին նիզակաւ աւրինակ իմն որպէս զջուր հերձեալ զերկաթի ամուր հանդերձն` շամփրէ զԱժդահակ յընդարձակ տէգ նիզակին, եւ յամփոփել միւսանգամ զձեռնն՝ արտաքս զկէս մասն թոքոցն հանդերձ զինուն ի դուրս բերէ: Բայց մարտն էր սքանչելի. զի քաջք դիպեալ քաջաց` ոչ վաղվաղակի թիկունս ի միմեանց դարձուցանէին. վասն որոյ յերկարեալ քարշէր գործ պատերազմին մինչեւ ի ժամս ձիգս: Իսկ վախճան գործոյն առնէր մահն Աժդահակայ. եւ այսպիսի դիպուածս ի բարեբախտութիւն յաւելեալ` փառս յաճախէր Տիգրանայ:

—

Index

Plato's Euthyphro: Part 2

Plato's Euthyphro

Part 2

Εὐθύφρων. βουλοίμην ἄν, ὦ Σώκρατες, ἀλλʼ ὀρρωδῶ μὴ τοὐναντίον γένηται· ἀτεχνῶς γάρ μοι δοκεῖ ἀφʼ ἑστίας ἄρχεσθαι κακουργεῖν τὴν πόλιν, ἐπιχειρῶν ἀδικεῖν σέ. καί μοι λέγε, τί καὶ ποιοῦντά σέ φησι διαφθείρειν τοὺς νέους;

Եւթիփռոն. Ախորժեմ թերեւս, ո՛վ Սոկրատէս, այլ խորշիմ գուցէ ներհակն հանդիպիցի. քանզի անարհեստաբար ինձ թուի ի տանէ սկսանիլ չար գործել քաղաքին, ձեռս արկեալ անիրաւել զքեզ. եւ ինձ ասա՝ զի՞նչ առնելով քո ասէ ապականել զմանկունսն։

Euthyphro. I hope it may be so, Socrates; but I fear the opposite may result. For it seems to me that he begins by injuring the State at its very heart, when he undertakes to harm you. Now tell me, what does he say you do that corrupts the young?

Σωκράτης. ἄτοπα, ὦ θαυμάσιε, ὡς οὕτω γʼ ἀκοῦσαι. φησὶ γάρ με ποιητὴν εἶναι θεῶν, καὶ ὡς καινοὺς ποιοῦντα θεοὺς τοὺς δʼ ἀρχαίους οὐ νομίζοντα ἐγράψατο τούτων αὐτῶν ἕνεκα, ὥς φησιν.

Սոկրատէս. Անտեղի, ո՛վ սքանչելի, իբրու այսպէս իսկ լսել. քանզի ասէ զինէն քերթող գոլ աստուածոցն. եւ իբրեւ նորագոյնս աստուածս առնելով՝ զնախնիսն ոչ կարծելով, գրեաց ի սակս սոցունց այսոցիկ՝ իբրու ասէ։

Socrates: Absurd things, my friend, at first hearing. For he says I am a maker of gods; and because I make new gods and do not believe in the old ones, he indicted me for the sake of these old ones, as he says.

Εὐθύφρων. μανθάνω, ὦ Σώκρατες· ὅτι δὴ σὺ τὸ δαιμόνιον φῂς σαυτῷ ἑκάστοτε γίγνεσθαι. ὡς οὖν καινοτομοῦντός σου περὶ τὰ θεῖα γέγραπται ταύτην τὴν γραφήν, καὶ ὡς διαβαλῶν δὴ ἔρχεται εἰς τὸ δικαστήριον, εἰδὼς ὅτι εὐδιάβολα τὰ τοιαῦτα πρὸς τοὺς πολλούς. καὶ ἐμοῦ γάρ τοι, ὅταν τι λέγω ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ περὶ τῶν θείων, προλέγων αὐτοῖς τὰ μέλλοντα, καταγελῶσιν ὡς μαινομένου· καίτοι οὐδὲν ὅτι οὐκ ἀληθὲς εἴρηκα ὧν προεῖπον, ἀλλʼ ὅμως φθονοῦσιν ἡμῖν πᾶσι τοῖς τοιούτοις. ἀλλʼ οὐδὲν αὐτῶν χρὴ φροντίζειν, ἀλλʼ ὁμόσε ἰέναι.

Եւթիփռոն. Իմանամ, ո՛վ Սոկրատէս, զի դու արդ զդիս յանձին քում ասես իւրաքանչիւրում ժամու լինել. արդ՝ իբրու նորաձեւելով քո առ աստուածայինն՝ գրեաց զայնպիսի գիրն. եւ իբրու դաւաճանելով իսկ հասանէ ի հանդիսարանն գիտելով ո՛րպէս դիւրին են առ դաւաճանութիւնս այսպիսիքս ըստ բազմաց։ Քանզի եւ զինեւ, յորժամ ասեմ ինչ յեկեղեցւոջն յաղագս աստուածայնոցն՝ նախասելով սոցա զհանդերձեալսն, ծիծաղին իբրու զմոլորելով, եւ մանաւանդ ոչ ինչ զոր ինչ ոչ ճշմարիտ է՝ ասացի յայնցանէ՝ որ նախ ասացի, այլ սակայն մախանք հասուցանեն մեզ ամենեցուն այսպիսեացս. այլ ոչ ինչ պարտ է սոցւոնց փոյթ առնել, այլ երդնուլ յառաջագոյն հասանել։

Euthyphro: I understand, Socrates; it is because you say the divine monitor keeps coming to you. So he has brought the indictment against you for making innovations in religion, and he is going into court to slander you, knowing that slanders on such subjects are readily accepted by the people. Why, they even laugh at me and say I am crazy when I say anything in the assembly about divine things and foretell the future to them. And yet there is not one of the things I have foretold that is not true; but they are jealous of all such men as you and I are. However, we must not be disturbed, but must come to close quarters with them.

Plato's Euthyphro: Part 1

Plato's Euthyphro

Part 1

Εὐθύφρων. τί νεώτερον, ὦ Σώκρατες, γέγονεν, ὅτι σὺ τὰς ἐν Λυκείῳ καταλιπὼν διατριβὰς ἐνθάδε νῦν διατρίβεις περὶ τὴν τοῦ βασιλέως στοάν; οὐ γάρ που καὶ σοί γε δίκη τις οὖσα τυγχάνει πρὸς τὸν βασιλέα ὥσπερ ἐμοί.

Եւթիփռոն. Զի՞նչ նորագոյն, ո՛վ Սոկրատէս, եղեւ, զի դու թողեալ զշրջելն ի Լիւկիա` աստանօր այժմիկ դեգերիս առ սրահս թագաւորին. Քանզի ոչ երբէք եւ քեզ հանդէս իսկ գոլով հանդիպի առ թագաւորին՝ որպէս եւ ինձ։

Euthyphro. What strange thing has happened, Socrates, that you have left your accustomed haunts in the Lyceum and are now haunting the portico where the king archon sits? For it cannot be that you have an action before the king, as I have.

Σωκράτης. οὔτοι δὴ Ἀθηναῖοί γε, ὦ Εὐθύφρων, δίκην αὐτὴν καλοῦσιν ἀλλὰ γραφήν.

Սոկրատէս. Ոչ արդ Աթենացիք իսկ, ո՛վ Եւթիփռոն, հանդէս զսա կոչեն՝ այլ գիրք։

Socrates. Our Athenians, Euthyphro, do not call it an action, but an indictment.

Εὐθύφρων. τί φῄς; γραφὴν σέ τις, ὡς ἔοικε, γέγραπται· οὐ γὰρ ἐκεῖνό γε καταγνώσομαι, ὡς σὺ ἕτερον.

Եւթիփռոն. Զի՞նչ ասես. գի՞ր ոք զքէն, որպէս թուի, գրեալ է. զի ոչ զայն իսկ իմացայց, որպէս դո՞ւ զայլմէ ուրուք։

Euthyphro. What? Somebody has, it seems, brought an indictment against you; for I don't accuse you of having brought one against anyone else.

Σωκράτης. οὐ γὰρ οὖν.

Սոկրատէս. Ոչ իսկ։

Socrates. Certainly not.

Εὐθύφρων. ἀλλὰ σὲ ἄλλος;

Եւթիփռոն. Այլ ա՞յլ ոք զքէն ի գրեալ։

Euthyphro. But someone else against you?

Σωκράτης. πάνυ γε.

Սոկրատէս. Ամենեւին իսկ։

Socrates. Quite so.

Εὐθύφρων. τίς οὗτος;

Եւթիփռոն. Ո՞ ոք է սա։

Euthyphro. Who is he?

Σωκράτης. οὐδʼ αὐτὸς πάνυ τι γιγνώσκω, ὦ Εὐθύφρων, τὸν ἄνδρα, νέος γάρ τίς μοι φαίνεται καὶ ἀγνώς· ὀνομάζουσι μέντοι αὐτόν, ὡς ἐγᾦμαι, Μέλητον. ἔστι δὲ τῶν δήμων Πιτθεύς, εἴ τινα νῷ ἔχεις Πιτθέα Μέλητον οἷον τετανότριχα καὶ οὐ πάνυ εὐγένειον, ἐπίγρυπον δέ.

Սոկրատէս. Եւ ոչ ես բարեւք ճանաչեմ զայրն, ո՛վ Եւթիփռոն. քանզի համբակ ոմն երեւէր ինձ եւ անգէտ, եւ անուանէին զնա, որպէս ես կարծեմ, Մելիտոն. եւ է իսկ ատենիցն Պիտտեւս. եթէ առ միտս ունիս զոք Պիտտեայ Մելիտոն, իբրեւ ձաղկամազ եւ ոչ ամենեւին գեղեցկամօրու եւ արծռունկն։

Socrates. I don’t know the man very well myself, Euthyphro, for he seems to be a young and unknown person. His name, however, is Meletus, I believe. And he is of the deme of Pitthus, if you remember any Pitthian Meletus, with long hair and only a little beard, but with a hooked nose.

Εὐθύφρων. οὐκ ἐννοῶ, ὦ Σώκρατες· ἀλλὰ δὴ τίνα γραφήν σε γέγραπται;

Եւթիփռոն. Ոչ զմտաւ ածեմ, ո՛վ Սոկրատէս. այլ արդ՝ զի՞նչ գիր զքէն գրեալ է։

Euthyphro. I don’t remember him, Socrates. But what sort of an indictment has he brought against you?

Σωκράτης. ἥντινα; οὐκ ἀγεννῆ, ἔμοιγε δοκεῖ· τὸ γὰρ νέον ὄντα τοσοῦτον πρᾶγμα ἐγνωκέναι οὐ φαῦλόν ἐστιν. ἐκεῖνος γάρ, ὥς φησιν, οἶδε τίνα τρόπον οἱ νέοι διαφθείρονται καὶ τίνες οἱ διαφθείροντες αὐτούς. καὶ κινδυνεύει σοφός τις εἶναι, καὶ τὴν ἐμὴν ἀμαθίαν κατιδὼν ὡς διαφθείροντος τοὺς ἡλικιώτας αὐτοῦ, ἔρχεται κατηγορήσων μου ὥσπερ πρὸς μητέρα πρὸς τὴν πόλιν. καὶ φαίνεταί μοι τῶν πολιτικῶν μόνος ἄρχεσθαι ὀρθῶς· ὀρθῶς γάρ ἐστι τῶν νέων πρῶτον ἐπιμεληθῆναι ὅπως ἔσονται ὅτι ἄριστοι, ὥσπερ γεωργὸν ἀγαθὸν τῶν νέων φυτῶν εἰκὸς πρῶτον ἐπιμεληθῆναι, μετὰ δὲ τοῦτο καὶ τῶν ἄλλων.

Սոկրատէս. Ոչինչ առանց ազնուութեան, որպէս ինձ իսկ թուի. Քանզի համբակ ելով այսչափ իրողութիւն իմանալ՝ յորռին ոչ է, քանզի նա՝ որպէս ասէ՝ գիտէ թէ զի՛նչ յաղանակաւ համբակքն ապականին, եւ ո՛յք ոմանք են ապականիչքն սոցա. եւ տագնապի իմաստուն գոլ, եւ զիմ անուսումնութիւնս տեսանելով՝ իբրու ապականողի ահասակակիցս սորա հասանի ջատագով ինձ լինել առ քաղաքին՝ իբրու առ մօր։ Եւ երեւի ինձ ի քաղաքականացս միայն իշխել ուղղապէս. քանզի ուղղապէս է՝ համբակսն յառաջագոյն դարմանել իբրու զի իցեն արիագոյնք, որպէս եւ բարեւք մշակի նորագոյն տնկոցն վայել է յառաջագոյն փոյթ առնել, եւ ապա յետ այսոցիկ՝ այլոցն։

Socrates. What sort? No mean one, it seems to me; for the fact that, young as he is, he has apprehended so important a matter reflects no small credit upon him. For he says he knows how the youth are corrupted and who those are who corrupt them. He must be a wise man; who, seeing my lack of wisdom and that I am corrupting his fellows, comes to the State, as a boy runs to his mother, to accuse me. And he seems to me to be the only one of the public men who begins in the right way; for the right way is to take care of the young men first, to make them as good as possible, just as a good husbandman will naturally take care of the young plants first and afterwards of the rest.