Բան խրատու յաղագս միանձանց

Բան խրատու յաղագս միանձանց 

Եղիշէ

 

Մարդիկ, որ են ի մարմնի եւ կամաւք ետուն զանձինս իւրեանց յաստւածապաշտութիւն, անդստին ի տղայութենէ խոկան՝ կրթին ի վշտամբերութիւն. հեռանան ի հայրենի բնակութենէն, եւ վարին յանապատ յանշէն երկիր. ոչ իբրեւ չարակնելով նախանձոտք փախուցեալք ի բազմամարդոյ աղքատաց, այլ զի տեսանեն զաշխարհս լի ամենայն չարեաւք, խոյս տան ի խորշս եւ ի ստորոտս անապատ վայրաց։

         Զոր տեսանեմք իսկ յաճախ ի կողմանս հարաւոյ բազմութիւն արանց՝ առանց կանանց միաբանութեան, յազգաց եւ ի լեզուաց զմիով վայրաւք հասեալք, ժողովեալք իբրեւ ի հայրենի գաւառս՝ առնեն զբնակութիւնս երկու ընդ երկուս, եւ կամ երեք ընդ երիս, եւ կամ եւս բազումս քան զսոյնս։ Եւ շինեն իւրաքանչիւր խցկունս զատուցեալս ի միմեանց. որմք դուզնաքեայ առ ցրտոյն պահպանութիւն, եւ զոյգ նմին ձեղուն՝ առ արեգական պահպանիլ. յատակք անպաճոյճք՝ շատացեալք խոտեղէն անկողնաւք։ Եւ քանզի բնութիւնս մեր ղուղակ է՝ սիրէ ծածկել զմերկութիւն, առնեն եւ նոքա հանդերձս անպաճոյճս եւ յոյժ գձուձս, կողոբս ամարանի եւ թեղնաւորս ձմերանի. արկանեն եւ աղաբողոնս մեկնաւորս։

         Մանաւանդ ի պարտ շրջագայ անդադար պաշտամանն՝ երգս հոգեւորս Հաւրն բոլորեցուն մատուցանեն զուարթ հոգւով։ Վասն ընդդէմ միմեանց զաչս ի վայր արկեալ՝ զծայրս ոտից մատանցն նկատելով, իբր թէ մի կէտ տեսակի ամենեքեան հայեսցին. զաջ ձեռն ի վերայ ծնօտին եդեալ եւ զահեակն ի վերայ կրծիցն, որպէս կարծեմ ուսեալ ի բնական հարցն։ Երկու են պատուականագոյնք ի մարմնի, կենդանական եւ խոհական, երկոքումք երկոցունց սպասաւորեալ. կենդանական՝ սրտմտականն է հակառակ, իսկ խոհականին՝ արտաբերական բանս։ Արդ ձախուն զերասանակ ի ձեռն ի վերայ աջոյ ծնօտին եդեալ՝ խոհականին սպաս ունի առ դրան բերման բանին, զի մի՛ այլակութիւն յուղիղ փառատրութիւն խառնեսցի։ Եւ ընդ այսու երկու մասամբքս նահանջին ամենայն զգայութիւնքս. աչք յուղիղ տեսութիւն եւ ականջք ի զգաստ լսողութիւն, միտք ի սուրբ իմաստութիւն եւ այլն ըստ իւրաքանչիւր մասին։

         Եւ իբրեւ այսնպէս կարգեալք եւ յաւրինեալք, ամենեքեան ի նմանութիւն վեցթեւեան սերովբէից շուրջ պարփակեալք, զձայնս անհատս ի վեր հնչեցուցանեն, եւ աւրնհութիւն եռաչափս ի խորհուրդս միաբանութեան արարչին իւրեանց բոլորեն։ Ատիւն ամենայն պարապեն երգոցն քաղցրութեան, յագեալք եւ զմայեալք ի կերկուրսն երկնայինս՝ եռլցեալք հասանեն ի ժամ երեկոյին։ Եւ քանզի մարմին ունին ըստ բնութեանս մերում զգայութեանս, ուտեն՝ զի մի՛ քաղցիցեն, եւ ըմպեն՝ զի մի՛ ծարաւեսցեն։

         Արդ դու իբրեւ լսիցես զուտելն, մի՛ առ մերս ընթ անայցես. զի հաց է նոցա անպաճոյճ եւ բանջար վայրենի՝ զոր համով աղին համեմեն, եւ ջուր յստակ՝ զոր յամպոց բերմանէ ի գուբս ժողովեն։ Սակայն եւ զայս ոչ երբէք ի տունջեան մատուցանեն ի դարմանս պիտոյից մարմնոց. այլ միաբան պահելով զերկայնութիւն աւուրն, տեղի տան արեգական մտանելոյ. ձգեն երկայնեն զերեկունն, մինչեւ աստեղք յիւրաքանչիւր կայանս պայծառանան. գոհանան իբրեւ ընդ մի բերան ասելով. ի խաւարային ժամու զխաւարային կերակուրս խաւարային մարմնոյս տացուք։

         Եւ զայս ասելով, ի ձայն բարձր փառատրեն զսուրբ երրորդութիւն, խնդալից ուրախութեամբ ակըմբին յիւրաքանչիւր տեղիս։ Եւ որպէս ասացաքն՝ ուտեն հաց եւ զոպա, եւ ըմպեն ջուր ցուրտ։ Քանզի գոն ի նոսա ծերք փափկավարք, մատուցանեն ջուր ջերմ, զոր եւ բարեխառն անուանեն. այլ գինի եւ կամ այլ ինչ զանազանեալ, եւ գտանի ոչ ի սուրբ միայնանոցս նոցա։

         Եւ յարուցեալ յանպաճոյճ ընթրեացն, միաբանութեամբ ասեն. Փառք քեզ Տէր, փառք քեզ թագաւոր մեր, զի ետուր մեզ կերակուր ուրախութեամբ. լցո զմեզ հոգւով սրբով, զի գտցուք առաջի քո հաճոյք, եւ մի՛ ամաչեսցուք. Զի դու հատուցանես իւրաքանչիւր ըստ գործոց իւրեանց։ Եւ այսպէս տեառնագրելով զինքեանս՝ տան զանձինս սակաւ մի անաւսր քնոյ. զի մի՛ տհալ կերակրովք գեղեցիկ շինուած մարմնոյն շփոթեալ խանգարիցի։ Նա եւ եթէ յամեն եւս ի քունն, երազ հոգեկան տեսանեն, եւ անդէն զանուրջսն մեկնեն իբր զբանս սուրբ մարգարէիցն։

         Եւ զարթուցեալք առ հասարակ անդէն ի շրջանս պարուց բոլորին. ոչ հակառակք եւ ոչ ընդդիմացեալք, քաղքր հաւանութեամբ եւ հեզ հանդարտութեամբ։ Առաջնորդք դասուցն հնչումն ձայնի արձակեն, երգս հոգեւորականս քաղցրանուացս փոփոխելով. իսկ այլ կրսերագոյնքն ձայնիցն միտ դնելով, խառնեն զիւրաքանչիւր բարբառսն յարմարելով եւ կազմելով զմիաբանութիւն հնչմանն, զի իբրեւ ի միոջէ բերանոյ ամենայն բազմութիւն ձայնիցն հնչիցէ։ Եւ այսպէս յերկարելով զձայնաւոր պաշտօնն, ծունր դնեն ամենեքեան, յաղաւթս կան լռութեամբ. եւ ի ձեռն առաջնորդի աղաւթիցն կանգնեալք ամենեքեան զփառատրութիւն կատարեն։

         Եւ կատարեալ զտունջեան պաշտաւնն, լաւ համարեցան զգիշերան վաղայարոյց լինելով մինչեւ յառաւօտ աղաւթիցն պարապեալք, եւ ընթեռնուն զգիրս սուրբս. Իսկ որք ունին շնորհս վարդապետութեան, առնեն մեկնութիւնս ի մխիթարութիւն լսօղացն։ Պատմեն վասն լինելութեան աշխարհի յոչընչէ եղեալ, եւ կարգեալ մի ըստ միոջէ զխրատս բարեաց կարգեն ի լսելիս ժողովրդոցն վկայութեամբ սուրբ գրոց։ Եւ այսպէս ուսուցանելով մինչեւ մոռանալ լսողացն զամենայն իրս աշխարհականս, եւ չյիշել ամենեւիմբ զհարկաւոր կերակուր եւ ըմպելիս։

         Եւ այնպէս ուրախացեալք ի սէրն Աստուծոյ, մինչեւ չհամարեալ զինքեանս ի մարմնի, այլ յերկինս. եւ հեշտութեամբ անցուցանեն զերկայնութիւն գիշերոյն մինչեւ յառաւաւտ։ Քանզի սոսկացեալք են յերկրէս եւ զգեցեալք զերկինս։ Ամաչէ մահ առ դրունս նոցա, եւ դառնացան դժոխք յիջանել նոցա։ Կենդանութիւն նոցա դրունք են աղաւթից աշխարհի, եւ ոսկերք նոցա գանձ են ամենայն ապաւինելոց։ Լուր նոցա յորդորիչ է ամենայն հեղգացելոց, եւ գործք նոցա վարդապետութիւն ամենայն կամեցողաց. դասակիցք են հրեշտակաց, եւ աւթեւանք սուրբ երրորդութեանն։

         Արդ զայս ամենայն գիտելով, եղբարք, պարտիմք թեւակոխել. եւ զնոյն նախանձ սրբութեան յանձինս բերելով, նմանողք լիցուք այնպիսւոյ բազմագունդ միայնացելոց յաշխարհէ եւ դիմելոց ի քաղաքամայրն վերին, որ ազատ է յախտից երկրաւորաց. քանզի ընկերակիցք են մերոյ բնութեանս, որ զաւրացուցանէ զտկարութիւնս։ Միայն կամեաց, բուռն հար հաւատովք, յուսա, սիրեա եւ կարես տեսանել զայնպիսի նահատութիւն։ Զի ոչ ինչ համեմատ են չարչարանք ժամանակեանք առ կեանսն՝ որ պատրաստեալ է այնպիսի ճգնաւղաց։

         Քանզի յոյժ իսկ երկուցեալ եմ ես ընդ հեղգութիւնս մեր. Գրեթէ զամենեսեան տեսանեմ թաւալեալ յերկրաւոր ստացուածս։ Իսկ արդ բնութիւնս իմ ո՞չ կշտամբել յանդիմանէ զիս, եթէ ստեղծայ մերկ, եւ եթէ եդայ ի դրախտին մերկ, եւ եթէ ելի անտի մերկ, եւ եթէ ծնայ մերկ, եւ եթէ անդրէն յերկիր մերկանդամ երթամ։ Արդ եթէ տանել աստի ոչ կարեմք, զի՞ եւս աստէն ի սմին թարթափիմք յաշխարհիս։ Մերկացիր սոսկացիր, ով միայնակեացդ, մի՛ թաւ ամուր ընդունակ լինիր նենգաւոր թշնամւոյն. Գուցէ ի դարան մտեալ մաւտալուտ՝ զքեզ անդէն ի քեզ արշաւեսցէ կողոպտել, զերծանել ի քէն զգանձսն երկնաւորս։ Բաւական համարեաց զքեզ զտերունեան կանոն, ոչ ոք յերկրաւորացս կարէ երկուց տերանց ծառայել. որ յայտնագոյն իսկ ցուցանէ առանց միջնորդի մեկնութեան. «Ոչ կարէք դուք, ասէ, Աստուծոյ հաճոյ լինել եւ Մամովնայի» (Մարկոս 6.24, Ղուկաս 16.13)։

         Եւ արդ ես տեսանեմ ի մերում աշխարհիս եւ ոչ զոք ազատեալ յայսպիսի աղետից։ Յետս ընդդէմ ընթերցաք զգեղեցիկ գրեալսն. ի պատճառս ուխտաւորութեան հեռացաք ի սուրբ ծնաւղացն, եւ արարաք բազում հարս աւտարոտիս. զորս պատուելոյ արժանի էր՝ անարգեցաք, եւ յորս ոչն ունէաք իշխանութիւն դնել մեծարանս՝ զախտ աղետից մերոց յոյժ ծախեցաք։ Ազատացաք ի հարկաց արքունի՝ զորս առանց մեղաց էր հարկիլն, եւ մտաք ընդ հարկաւ ստացուածոց, որ լի են անառակ ագահութեամբ։ Չելաք յանկողինս սուրբ հարսանեաց, եւ արարաք մեզ բարձրագահոյս առաւել քան զաշխարհի։ Փափկանամք յանկողինս յարմարեալս, եւ յածեալ կոծին միտք մեր ի խորհուրդս աղտեղիս զգիշերն ամենայն։

         Կաւշիկք ոտից մերոց յանդիմանեն զմեզ, եթէ ոչ են սուրբ ճանապարհք մեր։ Հանդերձք մեր աղաղակեն զգործոց մերոց, եթէ մերկ եմք յերկնաւոր զգեստուցն։ Երիւարք մեր ցուցանեն զմեզ, եթէ ոչ եմք յափշտակելոց ընդ առաջ տեառն ի վերայ աւդոց։ Շինուածք ապարանից մերոց յայտ առնեն, եթէ ոչ ունիմք մեք տաճար առանց ձեռագործի յերկինս, յոր մտանելոց են ամենայն դասք սոսկացելոցն յերկնաւոր ախտից։ Կալուածք անդաստանաց մերոց կշտամբեն զմեզ, եթէ չիք մեր բաժին ի վիճակսն երկնաւորս։

         Մրգուզք անյագք եղաք ի կերակուրս, եւ առանց չափոյ արբաք գինի պղտորիչ խորհրդոց եւ մտաց։ Խոր ի քուն ննջեմք ամենեքեան, եւ երազ թուի մեզ ճշմարտութիւն։ Կափուցեալ են աչք մտաց մերոց ի տեսական խորհրդոց, եւ անյագ պակշոտեալ հայել ի կեանս աշխարհիս։ Արգելեալք զլսելիս ի սուրբ ընթերցուածոց, եւ ունկնդիր եմք բառաչման խաշանց մերոց։ Ոչ եկն մեզ հոտ անոյշ ի հոգւոյն սրբոյ, վասն զի սիրեցաք մեք զեւղ ախտալից աշխարհիս։ Ոչ ճաշակեցին քիմք ոգւոց մերոց զկերակուր երկնային, վասն զի պարարեցաք զանձինս մեր ի զանազան խորտիկս։ Մութ է գոյն դիմաց մերոց, վասն զի ոչ զուարթացան երեսք մեր ի խորհուրդս սրբութեան։ Ցաւալից են անդամք մարմնոց մերոց, վասն զի յառաջ քան զմարմինս՝ զոգիս ախտացուցաք։ Գերեզմանաց բռելոց նմանեցաք յանձինս մեր, վասն զի ունայն եմք ի շնորհաց սուրբ հոգւոյն։

         Վասն այսորիկ եւ ամենայն չարիք եկին հասին յաւուրս մեր. կենդանեաւ մերով տեսաք զդիակունս անձանց մերոց։ Քաջ նահատակք մեր անկան ի պատերազմի, եւ սուրբ քահանայք մեր խողխողեցան ի ձեռաց անօրինաց. գեղեցիկ երիտասարդքն զենան ի սպանումն, եւ բազում կուսանք վարեցան ի գերութիւն. գիրգ կանայք անկան ի տառապանս այրութեան, եւ բազում որբք կականին դառնապէս։ Ազատ եկեղեցի անկաւ ի ծառայութիւն հեթանոսաց, եւ սուրբ քահանայք նորա կռփին չարչարին յանօրէն հարկահանաց։ Բարձեալ է ողորմութիւն յաշխարհէ, եւ հեռացեալ է գութ յիւրաքանչիւր մտաց։ Երկինք ի վերուստ բարկացեալ են, եւ երկիր ի ներքուստ կայ յերերի տատնման։

         Շինուածք մեր եղեն գերեզմանք դիականց մերոց, եւ վաստակք ձեռաց մերոց տապալեցան ի վերայ մեր։ Պայթեաց եւ պատառեցաւ թանձրութիւն երկրիս, եւ բազում մարդիկ ի վայր հոսեցին։ Ոչ սպասեաց որդի հաւր, եւ ոչ քոյր զաչս եղբաւր կալաւ, եւ ոչ ել ձայն լալոյ կանանց ի վերայ ծննդոց իւրեանց, վասն զի լքոյց սով զբերանս նոցա։ Հզաւրք խորտակեցան յանկարծակի իբրեւ զմայրս բարձունս Լիբանանու. հնծանք եղեն բարկութեան, եւ ճմլեցան ամենեքեան իբրեւ զողկոյզս ընդ ոտամբ, փոխանակ գինւոյ՝ արիւն անմեղաց ցայտեցաւ ի հանդերձս մեր։ Դառնացաւ քան զղեղի կերակուր ի քիմս մեր, եւ ի քացախ դարձաւ սուրբ ըմպելիք մեր։ Ընդ հարեալսն հարաք ամենեքեան յոգի եւ ի մարմինս մեր, եւ ընդ մեռեալսն զմահ ճաշակեցաք։ Արդ ո՞չ ապաքէն վասն մերոյ հեղգութեան անցին այս անցք չարչարանաց ընդ աշխարհ։

         Աւն անդր ի բաց կաց յաշխարհէ, որ վաղդ ելեր մեկնեցար յաղետից սորա. թաւթափեալ ընկեա ի բաց զկեղեւանս ախտալից աշխարհիս։ Մերկեաց իբր զըմբշամարտիկ, աւծ իւղովն Քրիստոսի, զի մի՛ կռուեսցին ի քեզ ձեռք ախոյանին։ Իսկ արդ եթէ հեթանոսք, որ ըմբռնեցան ի տեսական իմաստութիւն, ոչ միայն ի ստացուածոց ի բաց կացին, այլ եւ յաւրինաւոր կերակրոց հրաժարեցին, համառաւտ եւ անպաճոյճ ըմպելեաւք շատացան յանձինս իւրեանց, եւ առաքինի մահուամբ վախճանեցան ի կատարած կենաց իւրեանց, ո՛րչափ եւս առաւել մեք պարտիմք նմանողք լինել սիրելեացն Քրիստոսի, որք հրեշտակակրաւնք զանձինս կարգեցին, խառնելով զինքեանս ի գունդս վերնոցն։

         Եկայք եւ մեք, ով միայնացեալք, զաւրէն թշնամեացն մտցուք ի մերն ստացուած իբր յաւտար երկիր, արմատախիլ զծառատունկս թշնամւոյն կոտորեսցուք. իբրեւ զգերի առեալ ծախիցեմք ի նեղեալս զինչս մեր, ոչ զի ատիցեմք զազգականս, այլ զի սիրիցեմք զաղքատսն, որ են զաւրականք Քրսիտոսի եւ ճշմարիտ բարեխաւսք։ Ապա թէ աստէն կապիս ընչիւք, եւ քեզէն վարես զքեզ յանդարձ գերութիւն, ուր չիք անդ գինք փրկանաց։ Փութա փութա ճեպեա, եղբայր, ապրիլ յայնպիսի անողորմ գեհենէ. զի կարիցես հասանել յամուր քաղաքն, ուր ոչ գոյ քեզ կասկած կամ երկեւղ խախտիլ եւ վարիլ ի գերութիւն։

         Եւ եթէ եկեսցես զհետ գեղեցիկ վարդապետութեան հարցն, զորս վերագոյնն գծագրեցի քեզ զվարս սուրբ միայնակեցացն, յայնժամ կարասցես համբառնալ զաչս մտացդ առանց ախտից չարչարանաց, հայել եւ տեսանել զքեզ գեր ի վերոյ քան զամենայն երկինս։ Երանի տայցես անձինդ քաջապէս ճողոպրեալ ի վշտալից կենաց աշխարհիս, եւ խառնեսցիս յերամ միայնակեցացն, ի գունդս սրբոց արդարոցն, ի վիճակ առաքելոցն, ի գումարս մարգարէիցն, ի կաճառս մարտիւրոսացն, ի բանակս հրեշտակացն եւ ժողովս անդրանկացն, ի մեծ քաղաքն երկնից, ի բազմականսն Աբրահամեան, եւ ի կերակուրս երկնայինս եւ յըմպելիս անկարաւտս։ Դու ես այնուհետեւ մարգարէն, որ ոչ պատուեցար ի մարմնական աշխարհիս. այլ թեւածեալ թռուցար յանմարմին աշխարհի, եւ հանգուցեալ դադարեցեր յանապական ուրախութիւնսն։ Յորս լիցի եւ մեզ՝ վերջին գրչութեամբ աշխատողացս՝ միաբանութեամբ սուրբ ուխտիւս վայելել, շնորհաւքն Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, որում փառք յաւեիտեանս. ամէն.