Movses Dasxuranci's History of the Aghuans: Chapter 24

 

 

 

Մովսիսի Դասխուրանցւոյ Պատմութիւն Աղուանից

Movses Dasxuranci's History of the Aghuans

—

ԻԴ

Հարցումն Վաչագանայ՝ արքային Աղուանից զՄատթէ երէց գիտնաւոր

Ասէ արքայ. «Հոգիք հրաժարեալք ի մարմնոյ զգայու՞ն են, թէ անզգայ. կամ կենդանիքս ննջեցելոցն զիա՞րդ կարեմք աւգնել»։
        Լուծումն. «Աղաչելով զԱստուած պահաւք եւ աղաւթիւք եւ պատարագաւք եւ կամ այլ ինչ բարի յիշատակաւք, որ յանուն նոցա կատարի։ Եւ զոր աւրինակ Դաւիթ զգեցեալ զսպառազինութիւնն Սաւուղայ՝ կաղալ եւ գթել սկսաւ, իսկ յորժամ մերկացեալ ի բաց ընկէց զծանրութիւն զինուցն եւ թեթեւացեալ յիւրն դարձաւ բնութիւն, սոյնպէս եւ հոգիք։ Մինչդեռ զգեցեալ զսպառազինութիւն մարմնոյ՝ կան ի ծանրութեան, իսկ յորժամ զսա ի բաց դնիցեն, որպէս եղեւն ասացեալ, սրատեսիկ եւ քաջիմաց եւ առաւել զգայուն լինին։ Եւ որք ասացին անզգայ լինել զհոգին ելեալ ի մարմնոյն, յանդիմանեմք զնոսա Աստուածաշունչ գրոց վկայութեամբ, որ ասէ. «Մովսէս ծառայ իմ վախճանեցաւ, իսկ արդ եկեալ Մովսէս չքնաղազգեստն փառաւք առաջի Աստուծոյ, ոչ մարմին զգեցեալ, որում Պետրոս բաղձացեալ խնդրէր ի տեառնէ զանդէն բնակութիւնն»։ Իսկ եթէ անզգայ էր հոգի մարգարէին, որ ասենդ ելեալ ի մարմնոյն, ի՞բր գայր ի զգայութիւն եւ յայսպէս վայելուչ կերպարանս խաւսել ընդ աստուածորդւոյն։ «Աստուած, ասէ, կենդանեաց եմ ես եւ ոչ մեռելոց. մեռեալ մարմինն ո՞չ ապաքէն անզգայ է, իսկ անզգայացեալ հոգին, յայտ է, թէ մեռեալ է»։ Եւ դարձեալ եթէ՝ «վերակացու եղէց քաղաքիդ այդմիկ՝ վասն իմ եւ վասն Դաւթի՝ ծառայի իմոյ»։ Արդ՝ աղէ, ասա, անզգայացեալ հոգւոյն զի՞նչ մեծարանք էին վերակացու լինել քաղաքին նորա. այլ յաղագս կենդանի հոգւոյ մարգարէին արար շնորհս վերակացու լինել քաղաքին՝ փրկել զնոսա ի սրոյ թշնամւոյն։ Եւ առաքեալն Պաւղոս ասէ. «Ելանել ի մարմնոյս եւ ընդ Քրիստոսի լինել՝ լաւ համարիմ». որ եւ նոյն իսկ կենարար Բանն ասէ ցհայրն. «Զորս ետուր ցիս, կամիմ զի ընդ իս իցեն եւ զփառսն իմ տեսցեն»։
        «Արդ՝ ըստ քո բանիդ անզգայ հոգւոցն ո՞րպէս մարթ էր ընդ տեառն լինել կամ զանճառելի փառսն տեսանել, կամ մեռեալ մեծատանն հոգին ի տանջանարանէն հեռագոյն սրատես աչաւք զԱբրահամ եւ զՂազար տեսանել կամ գիտել ուստի՞ էր. զի յայտնապէս փրկչին ձայն երեւեցուցանէ ճշմարիտ առակաւն, եթէ առաւել քան ի մարմնի, յորժամ արտաքսանայ քան զմարմինն, լինի քաջատես եւ առաւել իմաստուն հոգին։ Ոչ միայն Սրբոցն եւ վայելչացելոց հոգիք, այլ եւ մեղաւորաց՝ զգան եւ են լցեալ իմաստութեամբ որպէս մեծատունն քաջատես լինէր, զի մեծ վիհ ընդ մէջ կարել ճանաչել զԱբրահամ։ Եւ մեզ ուսոյց ճշմարիտ հաւատն՝ իջումն Աստուծոյ ի դժոխս ի փրկել զնոսա, եթէ արդարեւ զգայուն են եւ առաւել իմաստագոյն հոգիք հրաժարելոցն ի մարմնոյ։ Եւ որք կատարեն զյիշատակ Սրբոցն, մեծարեալ պատարագաւք աղաչեն զհոգիս նոցա եւ նոքաւք հայցեն զողորմութիւն յառատատուրն Աստուծոյ, — Արդարեւ կարեն բարեխաւսել հոգիք Սրբոցն, եւ վաղվաղակի ընդունի Աստուած զխնդիրս նոցա, — եւ մեղացն շնորհէ թողութիւն։»

—

XXIV

King Vachagan of Aghuank’s question to the learned presbyter, Matte.

The king asked: “Are souls that have left the body sentient or insentient?  Or how can we, who are living, assist the dead?”
        Response: "By calling upon God with fasts, prayers, offerings or by otherwise conducting fine acts of commemoration in their name. Take the example of David who began to stagger and stumble upon donning Saul’s armor, but returned to his nature when he stripped himself of its weight (1 Samuel 17:38-39). It is the same for souls. As for those who say that the soul becomes insentient upon leaving the body, we oppose them by citing the Divine Scripture, which says: ‘Moses my servant is dead (Joshua 1:2). Then Moses came clothed gloriously before God, but not in the flesh,’ (ref?) on account of which Peter, out of longing, asked the Lord for a dwelling there. Now if the soul of the prophet was insentient when it left the body, how did it become sentient and speak to the Son of God in such a pleasant way? ‘I am the God of the living,’ he says ‘and not of the dead.’ (Matthew 22:32) Isn’t a dead body insentient? So, then, it is clear that an insentient soul must also be dead. And again, ‘I will defend this city for my sake and for the sake of my servant David.’ (2 Kings 20:6) Now tell me, what honor would it be for him to defend his city for the sake of an insentient soul? It was for the sake of the living soul of the prophet that he did the favor of defending the city and saving its inhabitants from the enemy sword. The apostle Paul says: ‘we prefer to be absent from the body and to be present with Christ.’ (2 Corinthians 5:8) The vivifying Word says the same to the Father: “I want those you have given me to be with me where I am and to see my glory.’ (John 17:24)
       "Now were it for insentient souls, how could man be with the Lord or see His ineffable glory? Or how could the soul of the dead rich man see Abraham and Lazarus so keenly when he himself was so far away in torment? For the voice of the Savior clearly shows, like a true parable, that the soul becomes all the wiser, its vision more acute, when it leaves the body. Yet it is not only the souls of the saints and decent men, but also those of sinners that are sentient and full of reason, in the same way that the rich man was so perceptive as to be able to recognize Abraham from within the great abyss (Luke 16:23). And true faith in the descent of God into Hades to redeem them has taught us that souls that have departed from bodies are sentient and all the more rational. And the sins of those who commemorate the saints, honor them with offerings, pray to their souls and seek the abundant mercy of God through them are forgiven, for the souls of the saints can truly intercede and God swiftly accepts their intercession."