The Grumbling of the Plants (from the Fables of Mkhitar Gosh)

Garden Estate, Unidentified artist  , 17th century, Handscroll; ink and color on silk, China

Տրտունջն տնկոց
յԱռակք Մխիթար Գոշի

Տրտունջ տրտունջ - grumbling, complaints
եղեւ տնկոց
ամենեցունամենեքին - all
զթագաւորէն իւրեանց՝ թէ առաջաւք
բաշխեաց բաշխել - to distribute
զիւրաքանչիւր պատիւ. զի զոմանս ի տունս բնակեցոյց՝ որպէս զնարինջ, եւ զոմանս ի
բուրաստանս բուրաստան - garden, orchard
, եւ զոմանս
յայգեստանս այգեստան - vineyard
՝ եւ պատուին ի մարդկանէ, եւ զոմանս իբրեւ զանարգս ի
վայրիվայրի - wild, or վայր - place
զպտղաբերս, որ եւ կերակուր լինին խոզից եւ կոխան գազանաց, եւ զայլս յանտառս՝ որպէս
զմայրս մայր - pine
,
զսարդի սարդի - laurel
եւ
զնոճի նոճ - cypress
եւ որ նման
սոցին սոյն - same
, զոր հարկանեն անխնայ, եւ անարգ
քարշանաւք քարշ - dragging
ի շինուածս եւ յայրումն պատրաստեն։ Եւ նորա լուեալ կոչեաց զնոսա. եւ
սաստեալ սաստել - to scold
ի վերայ նոցա՝ ասէ. Ո՞չ գիտէք եթէ զխորհուրդ թագաւորին ոչ ամենեքեան գիտեն, որպէս եւ ոչ զԱստուծոյն ունիք պատուհասիլ։ Եւ զարհուրեալք լռեցին։

Հանճարեղսհանճարեղ - sensible
զմեզ լինել կամի առակս, եւ հնազանդս Աստուծոյ եւ թագաւորաց, եւ ոչ տրտնջել
զանճառ անճառ - unspeakable
խնամոցն Աստուծոյ, եւ ոչ զծածուկ խորհրդոց թագաւորաց. այլ իւրաքանչիւր գործոյ
ուշ ունել ուշ ունել - to be attentive
։ Զի ոչ եթէ
վայրապար վայրապար - vainly
ինչ եղեւ կարգել ի թագաւորէն տնկոց զնոսա, որպէս եւ ոչ Աստուած եւ ոչ թագաւորք
տնաւրինեն տնօրինել - manage, administer
վայրապար. զի զոմանս յայգիս կարգեաց ի պտղաբերաց, եւ զոմանս ի բուրաստանս, եւ զոմանս
զհամացեղս համացեղ - homogenous
յանտառս, այսպիսի պատճառաւ՝ զի գազանաց եւ անասնոց կերակուր լինիցին, եւ մի նեղեսցեն զմարդիկ
զտածեալստածել - to feed, nourish
ի նոցանէ՝ ուտելովն. եւ թէ ի տունս ոմանք տնկեցան, անուտելիք մանաւանդ են, ուստի համարին մարդիկ լինել ի
զբաւսանսզբօսանք - recreation
տեսլեան եւ ի բուրումն, զի կերակուր է
ըռընգացռունգ - nostril
բուրումն. եւ տեսլեան ի զուարճացումն՝ որպէս բուրաստանք. նա եւ ի բժշկութիւն եւս։ Եւ այլ թէ անտառք ի շինուածս եւ յայրումն
պատշաճեցանպատշաճել - to suit
, եւ այն նախախնամաբար, զի մի՛ լիցի՝ որ զպտղաբերս հարկանիցեն ի շինուածս եւ յայրումն։ Այսպիսի եւ Աստուծոյն տնաւրինի եւ թագաւորաց զանխուլ եւ անքննելի դատաստանաւ. եւ թէ ոք յանդգնի անկարգաբար ասել, դաստապարտի։


All of the plants were grumbling that their king had given honor to each in a prejudiced way. For he caused some to dwell in homes, like the orange: some in gardens; and some in vineyards and [these] were respected by people. However, [he settled] other fruitbearers, as if worthless, in the wilds to be food for swine and to be trampelled by beasts. Others such as the pine, the laurel and cypress and others like them [he settled] in the forest to be mercilessly chopped down and disrespectfully dragged to prepare buildings and fire-wood. When [the king] heard about this [dissatisfaction] he summoned them and growing wrathful, said: "Don't you know that not everyone understands the plan of a king [just as everyone does not understand the plan] of God? Should you become brazen again, you shall be greatly punished." Terrified, [the plants] were silent.

The fable wants us to be sensible, obedient to God and to the kings, and not to grumble about the ineffable concerns of God or the secret plans of kings, rather [we should] strive at every task. For the king did not rank the plants foolishly just as God and kings do not administrate foolishly. For he established some of the fruitbearers in vineyards, some in orchards, and others, belonging to the same family, in forests. The reason for this was that they provide food for animals so that people who cultivate [such fruitbearers] not be harassed by [having the fruit] eaten. As far as those planted in houses, they are principally inedible, consequently people cherish them in recreation for their appearance and fragrance. For fragrance is food for the nostrils and the sight of them causes joy as gardens do. Similarly [such plants have use] in medicine. The fact that the forests were suited for building and for fuel is providential, so that fruitbearers would not be chopped down for building and burning. Thus too does God, and thus do the kings administer with sentient, inscrutable judgement. And should anyone make bold to say that [they reign] in confusion, such a one will be condemned.


(Translated into English by Robert Bedrosian)



Comments

Popular posts from this blog

In Defense of Civilization

Learn Classical Armenian!

The Fables of Mkhitar Gosh