The Plants (from the Fables of Mkhitar Gosh)

Տունկք յԱռակք Մխիթար Գոշի
Ի մէջ

տնկոցտունկ - plant

խորհուրդ եղեւ՝ թէ ո՛ւմ արժան է թագաւորել ի վերայ մեր. եւ ոմանց ասացեալ

զարմաւեէնիարմաւենի - date-palm

թէ բարձր է հասակաւ, եւ քաղցր եւ պտղովք. իսկ

որթոյորթ - vine

հակառակեալ՝ ասէ. Ես եւ

ուրախարարնուրախարար - joyous

, ինձ արժան է լինել. եւ թզենի՝ թէ ես զի

քաղցրաճաշակքաղցրաճաշակ - sweet-tasting

եմ. իսկ

դժնիկ՝դժնիկ - buck-thorn

թէ ես

հարկանող հարկանել - to strike

եմ, ինձ

ի դէպի դէպ - apropos

է. եւ առաւելութեամբ իւրաքանչիւր զանձն յարգէր, եւ անկարաւտ ասէր այլոց։ Իսկ արմաւենի

խոկացեալխոկալ - to meditate

գիտաց՝ եթէ ոչ հաւանին նոցա թագաւորել, զի զայլս ընդ իւրեանց ոչ կամէին ճոխանալ, եւ ասէ թէ յաւէտ ինձ վայել է լինել արքայ. եւ ամենեքին վկայեցին եւ ասեն. Բարձր ես հասակաւ եւ քաղցր պտղով. բայց երկու ինչ պակասէ քեզ, զի

յաւուրսօր - day

մեր ոչ տաս պտուղ, եւ ի շինուած ոչ

պատշաճիսպաշաճել - to suit

. մանաւանդ զի բարձրութեամբ քո անճաշակ բազմաց լինիս։ Եւ նա պատասխանեաց, թէ զձեզ իշխանս կարգելով՝ այնպէս թագաւորեմ. եւ ի կատարել ժամանակացն իմոց՝ եւ

որդւոցորդի - son, child

ձերոց թագաւորեցից։ Եւ յաւրինեաց զկարգ թագաւորութեանն

յանձն առնելովյանձնարարել - to commit

նոցա զորթ՝

գինէպետգինէպետ - wine steward

, եւ զթզենի՝

հիպատոսհիպատոս - consul

, զդժնիկ՝

դահճապետ դահճապետ - captain of the guard

, եւ զնռնենի՝

բժշկապետ բժշկապետ - chief-physician

, եւ

զայլս այլ - other

ի պտղոց ի

դարմանս դարման - treatment

, զմայրս ի

շինուածս շինուած - building

, զանտառս՝

յայրումն այրել - to burn

.

զմորենի մորենի - blackberry

ի բանտ, եւ զայլսն ամենայն յիւրաքանչիւր գործ։ Յանդիման կացուցանէ առակս, թէ ոչ ոք կարէ ճոխանալ առանց անփառից, եւ ոչ բարձրանալ առանց անարգից։ Եւ դարձեալ,

առձեռն առ ձեռն - on hand

պարգեւաւք ակն ունին

անագան յուսոյանագան յոյս - tardy hope

բազումք տերանց իւրեանց։

—

An assembly took place among the plants regarding which of them was suited to be their king. Some said: "The date-palm, because it is tall, and has sweet fruit". But the grape vine opposed this, saying: "I am joy, and worthy of the kingship." The fig said: "I [should be king] for I am sweet tasting." But the buck-thorn said: "I am a striker, and as such, am worthy." Thus did each praise himself excessively and say that he needed nothing from others. Now the date-palm, meditating, realized that they did not consent to make these [others] king for they did not want others to grow rich among them. So he said: "I am better suited to be king." All bore witness to this, saying: "You are tall, and have sweet fruit, but you lack two things. For you do not bear fruit when we do, and are unsuited for building, especially since your height makes you displeasing to many." [The date-palm] responded: "I shall reign making you princes, and at the end of my term I shall enthrone your sons." And so he set up the order of the kingdom, making the grape vine their wine steward; the fig, consul; the buck-thorn, executioner, and the pomegranate, physician and other fruits for maintenance: the pine for building, the forest for burning, the blackberry [bush] for a prison, and work for each of the others. This fable illustrates that no one can grow rich without abasement and cannot ascend without dishonor. And further, that many with a tardy hope expect ready presents from their lords.

(Translated into English by Robert Bedrosian)

—