Juansher's Georgian Chronicle: Chapter VI
Juansher's
Concise History of the Georgians
VI
The above-mentioned kings died. Hamazasp ruled at Armaz and Derok in K'art'li. After them P'arsman [Pharasmanes/P'arsman II the Good, 116-132] and Mihrdat [ruled]. This Mihrdat married an Iranian woman of the royal line. At the urging of the Iranians, he grew to hate P'arsman of Armaz and plotted to kill him while in his cups in his own home. When P'arsman learned about this he did not go to [answer Mihrdat's] summons. The affair was exposed and the two became enemies. P'arsman was a good man, handsome of looks and stature, merciful, wise and as brave a warrior as an incorporeal [hero]. All the Iberians liked him and loathed Mihrdat. As a result of this, the latter fled to Iran and P'arsman set up in his place an intrepid man, named P'arnawaz, his own sparapet, milk-brother, and age-peer. Mihrdat took Iranian [troops] and came against P'arsman. P'arsman, taking Armenian troops, went before him at Hrinsi Xeri, which is Iron Valley. Iranian single-combatants requested [combat with] P'arsman and his sparapet. P'arsman killed seventeen men and the sparapet, twenty-three. Then a truly gigantic Iranian, named Jiwansher, sought [combat with] P'arsman; the latter went against him, delightedly. The battle between them lasted for many hours and resembled the thundering of clouds. But the handsome, mighty P'arsman struck, felled, and killed that monstrous giant. Then he shouted to the army: "Oh braves, oh sleeping lions, approach these sheep beaten by the hail." Then the Armenian and Iberian troops mercilessly made carnage of all the Iranians throughout the country. Mihrdat escaped to Iran. The next year he came against P'arsman with an army twice as large, coming to Mts'xet'a, which he besieged. Once again, the Iranian champions sought [combat with] P'arsman and his sparapet. P'arsman killed twelve of them, while his sparapet killed sixteen men; attacking with sword, he crushed and destroyed the multitude of them. Mihrdat fled to Iran. Than the brave P'arsman himself, with Armenian power, destroyed and demolished Iran. [The Iranians] made a stratagem and sent a destructive man (to whom they had given poison) as an emigrant so that he would kill P'arsman unawares. He did so, treacherously slaying the all-triumphant brave; and he made all of Iberia weep, from the lowly to the grandees. P'arsman's sparapet, P'arnawaz, took P'arsman's wife and son and went to Armenia. With their aid he set up a district chief at Armaz and in all of his sector, people who remained loyal to P'arsman.
Now Mihrdat, taking Iranian [forces] came to Iberia and took his sector. The king of Armenia, having been reconciled with the Greeks, went against the Iranians and Mihrdat. He encountered them on the Lex River, killed Mihrdat and the Iranian prince, and enthroned in Iberia P'arsman's son, Admi [Radamistus/Adam, 132- 35]. Radamistus lived for three years and then died leaving an infant son. Through him P'arsman's wife ruled Iberia.
After him, his grandson Hamazasp [Amazaspus/Amazasp II, 185-189] reigned, a brave and martial man. In his day an Ossetian multitude very unexpectedly came through the Dualet'. For eight days they encamped by the Lex River and rested. Then they went and besieged the city of Mts'xet'a. Now Amazasp, with 16,000 cavalry and 30,000 infantry, arose and battled them from afar with arrows. He himself by the strength of [his] bow shot fifteen of [their] select champions. The next day he felled an Ossetian man named Xonaxwa and broke his back. The third day, since the Iberian army had grown, [the two sides] fought each other. The Ossetians were defeated, their king was killed, and the rest of them fled back to their own land. The second year Amazasp took Armenian troops, crossed to the other side of the mountain, against the Ossetians, captured the whole land and returned to his home.
After this, Amazasp grew arrogant and rebelled from Armenia. He killed his notables and took refuge in the Iranians. For this reason, the Iberians hated him and requested as king Vroy [Rev I the Just, 189-216], son of the Armenian king [Vologases II, 180-191] and Amazasp's sister's son. The king of Armenia acceded to their request and came to Iberia. The five princes of the western region, the prince of Undzrxe and the prince of Tsunda came to him. They also summoned the Ossetian army and came delightedly because of the blood- feud which Amazasp had obligated them to. Amazasp called on Iran for aid. There ensued a severe battle in which Amazasp was defeated and killed in war, and the Iranian army was beaten. Rev ruled Iberia. He was married to Sep'elia, daughter of Loghot'ats'i from the country of Greece. She brought an image of Aphrodite and erected it at the head of Mts'xet'a. The king was merciful and an avenger of the oppressed. Having been somewhat informed about the dispensation of our Lord, he loved Christ. He prohibited human sacrifice in Iberia. Nonetheless, he worshipped the idols and had cows and sheep sacrificed. He was called Rev which means Triumphant. His son, Vach'e [A.D. 216-234], succeeded him.
Ջուանշէրի
Համառօտ Պատմութիւն Վրաց
Զ
Կատարեցին զկեանս իւրեանց ասացեալ թագաւորքս Վրաց: ՅԱրմազ՝ թագաւորէ Համազասպ, եւ ի Քարթլ՝ Դերուկ, եւ զկնի սորա Փարսման եւ Միհրդատ: Այս Միհրդատ էառ կին պարսիկ՝ յազգէ թագաւորաց, եւ ի խրատուէ Պարսից եղեւ ատեցող Փարսմանայ Արմազեցւոյ, եւ խորհեցաւ սպանանել զնա ի զինւոջ ի տան իւրում: Եւ իմացեալ Փարսմանայ՝ ոչ գնաց ի կոչ նորա, եւ յայտնեցան իրքն, եւ եղեն թշնամիք միմեանց: Եւ էր Փարսման այր բարի, եւ գեղեցիկ ի դէմս եւ ի հասակ, եւ ողորմած եւ իմաստուն եւ քաջ պատերազմող իբրեւ զանմարմին. եւ ամենայն Վիրք սիրէին զնա, եւ ատէին զՄիհրդատ. վասն որոյ փախեաւ ի Պարսս, եւ Փարսման կացոյց ի տեղի նորա զՓառնաւազ սպարապետն իւր՝ կաթնակից եւ համահասակ եւ քաջարի այր: Եւ Միհըրդատ առեալ զՊարսս եկն ի վերայ Փարսմանայ. եւ Փարսման ածեալ զօր ի Հայոց՝ չոգաւ ընդ առաջ նոցա ի Հրինսի Խէու, որ է Երկաթաձոր: Եւ խնդրեցին մենամադտիկք ի Պարսից՝ զՓարսման եւ զսպարապետն իւր. եւ սպան Փարսման եօթնեւտասն այր, եւ սպարապետն՝ արս քսան եւ երիս: Յայնժամ այր մի ի Պարսից, Ջիւանշէր անուն, հսկայ եւ անճոռնի՝ խնդրեաց զՓարսման. եւ նա ել խնդութեամբ ընդդէմ նորա: Եւ նման էր մարտ նոցա որոտման ամպոց՝ ժամս բազումս. սակայն գեղեցիկն այն կորովին Փարսման՝ հարեալ ընկենոյր եւ սաստկէր զանարի հսկայն. եւ ձայնէր առ զօրն ասելով. Արի՛ք հա՛պա առիւծքդ որ ննջէք, մատիք ի յոչխարսդ կոճեալս ի կարկըտէ: Յորժամ զօրքն Հայոց եւ Վրաց յանխնայ դնէին զամենայն Պարսիկսն արեան ճապաղիս ընդ երեսս երկին: Եւ զերծեալ Միհրդատ անկաւ ի Պարսս: Եւ ի յերկրորդ ամին կրկին զօրաց բազմութեամբ դարձաւ ի վերայ Փարսմանայ. եւ եկն ի Մցխեթա, եւ նստաւ անդ: Եւ նոյնպէս խնդրէին ախոյեանք Պարսից զՓարսման եւ զսպարապետն իւր: Եւ սպան ի նոցանէ Փարսման երկոտասան այր, եւ սպարապետն իւր վեշտասան այր. եւ ապականաւ ի նոցանէ սակաւուք, եւ փախեաւ Միհրդատ ի Պարսս. եւ ինքն քաջն Փարսման ուժովն Հայոց աւերէր եւ քանդէր զՊարսս: Որոց մտեալ 'ի հնարս՝ առաքեն այր մի խորտակարար՝ հատուածի պատճառով, տուեալ ցնա դեղ մահու զի յանկարծս սպանցէ զՓարսման. զոր եւ արարն իսկ, եւ սպան նենգիւ զամենայաղթն քաջ, եւ լացոյց զտունն Վրաց ի փոքունց մինչեւ ցմեծամեծս: Եւ սպարապետն Փարսմանայ Փառնաւազ՝ առեալ զկին եւ զորդիս Փարսմանայ գնաց ի Հայս. եւ օգնութեամբ նոցա եդ գաւառապետ յԱրմազ եւ յամենայն բաժին նորա, որք պահեցին զմիամտութիւնն Փարսմանայ: Իսկ Միհրդատ առեալ զՊարսս՝ եկն ի վիրս, եւ ա՛ռ զմասն իւր: Եւ թագաւորն Հայոց հաշտեալ ընդ Յոյնս՝ չոգաւ ընդդէմ Պարսից եւ Միհրդատայ, եւ պատահեաց նոցա ի վերայ Լեխ գետոյն, եւ սպան զՄիհրդատ եւ զիշխանն Պարսից, եւ թագաւորեցոյց Վրց զորգին Փարսմանայ՝ զԱդմի, որ կեցեալ ամս երիս՝ մեռանի, թողեալ որդի երախայ. եւ նովաւ իշխէր Վրաց՝ կինն Փարսմանայ:
Եւ զկնի նորա թագաւորեաց Համազասպ թոռն նորա, այր քաջ եւ պատերազմող: Յաւուրս սորա ելին Օսքն բազմութիւն յոյժ յանկասկածս ընդ ճանապարհն Դուալեթոյ. եւ նստան ի վերայ Լեախ գետոյն աւուրս ութ, եւ հանգեան. եւ ապա չոգան նստան զՄցխիթա քաղաքաւ: Իսկ Համազասպ վեշտասան հազար հեծեալօք եւ երեսուն հազար հետեւակօք ելեալ կռուէր ընդ նոսա նետաձգութեամբ ի հեռաստանէ: Եւ ինքն ձգեաց յընտրելոցն ախոյանից հնգետասան այր՝ կորովութեամբ աղեղան. եւ միւս օրն ընկէց ի յՕսացն այր մի Խօնախուա անուն, եւ եբեկ զմէջս նոցա. եւ յերրորդում աւուրն, զի աճեցին զօրքն Վրաց, մարտեան ընդ միմեանս. եւ պարտեցան Օսքն, եւ մեռաւ թագաւորն նոցա, եւ փախեան մնացեալքն յաշխարհն իւրեանց: Եւ յերկրորդումն ամի առեալ զօր ի Հայոց Համազասպ՝ էանց յայնկոյս լերինն ի վերայ Ոսաց, եւ գերեաց զաշխարհն ամենայն, եւ դարձաւ ի տուն իւր:
Զկնի այսորիկ հպարտացաւ յանձն իւր Համազասպ, եւ ապստամբեաց՝ ի Հայոց. եւ սպան յիւրոցն արս երեւելիս, եւ ապաւինեցաւ ի Պարսս: Եւ վասն այսորիկ ատեցին զնա Վիրք, եւ խնդրեցին իւրեանց թագաւոր՝ զորդի թագաւորին Հայոց զՎրոյն՝ զքեռորդի Համազասպայ: Եւ լուաւ նոցա թագաւորն Հայոց, եւ եկն ի Վիրս: Եւ եկին առ նա իշխանքն արեւմտից կողմանն հնգեան, եւ իշխանն Ունձրխեւոյ եւ իշխանն Ծունդայ. կոչեցին եւ զզօրսն Օսաց, եւ եկին խնդութեամբ վասն վրիժուց արեանն՝ զոր պարտէր նոցա Համազասպ: Կոչեաց յօգնութիւն զտունն Պարսից. եւ եղեւ պատերազմ սաստիկ, եւ յաղթեցաւ Համազասպ, եւ սպանաւ ի պատերազմին, եւ հարան զօրքն Պարսից:
Եւ թագաւորեաց Վիրոն ի վերայ Վրաց, եւ ածաւ նմա ի կնութիւն յերկրէն Յունաց դուստրն Լողոթացւոյն, որում անուն էր Սեփելիա. նա եբեր զպատկերն Ափրոդիտեայ, եւ կանգնեաց զնա ի գլուխն Նցխիթոյ: Եւ էր թագաւորն ողորմած եւ նեղելոց վրէժխնդիր. եւ սակաւ ինչ տեղեկացեալ Տեառն մերոյ տնօրէնութեանն սիրէր զՔրիստոս. եւ արգել զմարդազոհութիւնն ի Վրաց, սակայն երկրպագէր կռոց եւ զոհել տայր արջառս եւ ոչխարս: Եւ կոչեցաւ անուն նորա Րէվ, որ ասի Յաղթող. եւ փոխեաց զսա որդի իւր Վաչէ:
Comments
Post a Comment