Juansher's Georgian Chronicle: Chapter III

Juansher's

Concise History of the Georgians

III

 

Then there arose in the land of Macedonia Alexander the Great, son of Nek'taneb the Egyptian, who conquered the three corners of the world. Coming from the northwest, he passed through the east, entering the Tsmak country, crossing Mount Caucasus into the land of Iberia. He was shocked by their indecent life style. He saw numerous fortresses, and worked his troops for six months in taking them: Tsunda, Xerdis, Undzerxe (built of Ladas rock), T'ughars on the Sper river, called the Chorox, Urbnis, Kasb, Up'lists'ixe (called Lord's fortress), Mts'xet'a, T'aghk'n (called Sarakina), Ts'ixedid (that is, Great fortress), the Jewish section of Zawan, Rhisha, Mayraberd, Shamshulte, and Xunan, a fortress on the Kur river. He encountered powerful fighters. [Alexander] divided his army among all of them and himself settled at the spot called Astagi. However, he did not battle with the fortresses of T'ughars and Xunan, for they were impregnable. He besieged the Sarakinites for twelve months, since they had insulted Alexander. Nor did he conclude peace with them, until it happened that [the besieged] dug a soft cave through to the other side and all fled in the night to the Caucasus. However [Alexander] killed many there, capturing women and innocent children down to the age of twelve. Then he set up over the country a patrician, that is, a man of rank, a Macedonian man named Azon. He gave him 100,000 troops who were front-liners, experienced men and wrestlers who had severely harassed the Greeks in their own land. For this reason he had taken them far from there, entrusting them to Azon. From their number Azon set up rulers throughout the entire country of Iberia. Alexander commanded Azon to honor the sun, moon and five stars, and to serve one unseen God, creator of heaven and earth, and he legislated the same for the whole country. For at that time there was no preaching of truth.

 

Now Azon pulled down all fortresses in the land of Iberia, leaving four fortresses [standing] at the gates of Iberia, and filling them with soldiers. He made tributary the Leks, Ossetians, and Khazars and ruled all of Iberia from the Heret' region and Berdahoj as far as the sea of Sper. King Alexander subdued the world in twelve years. In the twelfth year he liberated those hostages who had been with him in service. He divided his principality among his four relatives: to Antiochus who built Antioch he gave Asorestan; to Hromos, who built a city in his own name, he gave the western Greeks; to Biwzandos, who built Biwzand, he gave Thrace, Biwt'ania, and Iberia. He wrote to Azon that he was to serve Biwzandos. He sent Ptolemy to Egypt, giving Alexandria to him. And then [Alexander] himself died. Now after this, Azon forgot the faith given by Alexander and fashioned two idols out of silver, naming them Gats'im and Gayim; and he worshipped them. He was a tyrannical, bloodthirsty man, and served Biwzandos. Azon legislated for his own [people] that should any Iberian be found possessing property, maturity and success, he should be slain and his property confiscated. He turned away from the Greeks, killing many of them. At that time, they selected a man named P'arnawaz belonging to the sons of Mts'xet'a, the son of an Iranian mother from Isfahan. He was the son of the sister of Samaros who had been tanuter of Mts'xet'a upon Alexander's arrival and who had been killed. P'arnawaz was intelligent and a skilled hunter. He became known to Azon. P’arnawaz’ mother told him: "Don't reveal yourself to Azon. Rather, take me to Isfahan to my brothers, and you shall live with me." However, P’arnawaz did not relish leaving his patrimony. He had a dream in which he saw himself in a very narrow house, unsuccessfully thinking about getting out. Suddenly a ray of sunlight came through the window, encircled his waist and pulled him to the door. Upon emerging, he saw the sun near him. He wiped off his sweat and anointed his face. Waking up, he was astonished. Then he thought: "I shall go to Isfahan and it will be good for me." He planned to leave. That same day he went hunting, alone. He spied a deer in the ravine of Tiflis and shot it with an arrow, and the deer fell into a hollow of the rock. [P’arnawaz] went after it. The sun set and he remained there that night. Rain fell, mixed with snow, and P’arnawaz sought shelter. He discovered an entrance long ago stopped up with rocks, which had become dislodged. Opening [the entrance] he saw a large cave filled with gold and silver treasures. In joy he recalled the dream. He went and called his mother and two sisters. For fifteen days they unearthed treasure and kept it in their possession in secret places here and there. P’arnawaz sent to K’ujis [or K’ajis], saying: “I have troops. If you wish I shall come to you and we shall make a pledge in opposition to Azon and in expectation of our victory." When K'ajis heard this, he was delighted and said: "Come to me and from your assemblage we shall have troops [to fight] against Azon, and make Iberia joyful. Furthermore, the Greeks will aid us, since Azon rebelled from them". P'arnawaz went to K'ajis with his family. [K'ajis] received him joyfully and said to them: "You are from [the line of] the former tanuters of Iberia and you are suited for [wielding] the authority. Now you are lord and I, your servant." At the same time, they informed the Leks and Ossetes, and they were extremely happy as [people] wearied of paying taxes to Azon. Assembling together they came to them with a great multitude of cavalry. Similarly, they came from Egeria. When Azon heard about this, he too assembled his troops. But 1000 men of his army, Greeks, separated and went over to P'arnawaz. Azon, feeling unsure of the remaining troops, fled to the fortresses of Klarchet'. Now P'arnawaz went to Mts'xet'a, took it and the four fortresses nearby, [and] all Iberia in one year's time. He dispatched ambassadors with many gifts to Antiochus, sought aid against the Greeks, and promised to serve him. Antiochus accepted this proposal with joy, called him his son, sent him a crown, and ordered the princes of Armenia to help P'arnawaz [Pharnabazus/P'arnavaz I, king 299-234 B.C.]. Now when the next year came, Azon united with the Greeks and assembled a multitude of cavalry to go against P'arnawaz. The latter also assembled his own men, and an army from Antiochus came to him. He anticipated Azon at the city and country of Artahan, then called the City of Braves. They joined battle, and Azon was defeated, dying on the spot. The Greek troops joined them. Then P'arnawaz went to the area of the Greeks, captured Andzi, Andzura and Elekats'is, returned to Klarchet', took it, and came to Mts'xet'a in great joy. He captured all of Azon's treasure and became extremely great. He gave one of his sisters in marriage to the king of the Ossetians, and the other [sister] to K'ujis. And he gave him [lands] stretching from Gerojur to Ewrian, from mid-sea to the great mountain below which are the Egerats'ik' and Sonk'. And [P'arnawaz] was untroubled by enemies. And K'ujis built K'uji fortress.

 

P'arnawaz designated one sparapet and eight officials: one in Lex where he built two fortresses, Sharan and Dimots'; the second he sent to Kaxet'; the third to [the area] stretching from Berdahaj to Tiflis, and K'ajenk' which is Dardaban; the fourth he sent to Shamshoylte and gave him [territory] from Skakuret' to Tashir and Apots'k'; the fifth he sent to Tsunda, from P'arawna to the head of the Kur river, which is Jawaxet' and to Artahan; the sixth he sent to Unjerxis giving him Tayk' to Arsian and from the head of Ostan to the sea; he sent the eighth to K'uchaet' and Eger. He set up a sparapet at Tiflis and from Arago River to the border of Tayk', which is Lower K'art'li. All paid taxes and were obedient to the kingdom. They married P'arnawaz to Durtska from the line of Kovkas. The land was patterned after regulations of the Iranian kingdom. The Greeks did not oppose this since they were occupied with the Romans. P'arnawaz walled the city of Mts'xet'a as well as those fortresses destroyed by Alexander. [P'arnawaz] had fashioned a large idol named after himself, that is, Armaz. For in Persian they called P'arnawaz Armaz. He erected this idol at the head of K'art'los and until today the mountain is called Armaz. He was twenty-seven years old at his accession, he ruled sixty-five years peacefully and happily; and he served king Antiochus. He spent fall and spring in Mts'xet'a city, summer in Jawaxet', winter in Ganch'enk' and in season he entered Klarjk' and Eger concerned about the welfare of the lands, for he was a sagacious, and learned man. He divided up among the districts of Iberia those thousand men who had come to him from Azon, naming them Azonians and doing well by them. All Iberia offered sacrifices to [his] image: "[He is the] satisfaction of our hope, for we have a king from the line of K'art'los our ancestor." P'arnawaz had a son whom he named Sayurmak. P'arnawaz was the first king from the line of K'art'los. It was he who ordered the entire country to speak Georgian. He died and was buried before his idol Armaz.

 

His son became king the same year. But the princes of Iberia planned to kill Sayurmak [Sauromaces/Saurmag I, 234-159 B.C.] so that they not serve one of their own people, rather a foreigner. [They planned] that someone should cut off his head. However Saurmag found out about this. He took his mother and went to her brothers at Durdzuket'. Now the troops called Azonians went to him out of gratitude to his father. He called to him in aid the Ossetian king and went and easily mastered the country. [Saurmag] killed his enemies, pardoning some, and he elevated the Azonians and demoted the Iberians. He then took half the people of Kovkas—who had multiplied—and settled them at Mt'shulet', which is Suanet'. From their number he made naxarars (lords), calling them loyal. He had four idols fashioned, Ardzinina and Danana on the Mts'xet'a road. And he married the daughter of the prince of Partaw, of Iranian nationality. Two daughters were born to him; one he gave to his Iranian wife's cousin (mother's sister's son) Mruan and called him his son; the other [daughter] he gave to K'ajis' son who was his father's sister's son. Saurmag lived for many years and then died.

—

 

Ջուանշէրի

Համառօտ Պատմութիւն Վրաց

Գ

Արշաւանք Աղեքսանդրի Մակեդոնացւոյ ի Վիրս, եւ կացուցանել զԱզոն ի վերայ երկրին. Ազոնի ընդ հարկաւ առնել զազգսն շրջակայս. Բաժանել Աղեքսանդրի զտէրութիւն իւր ի չորս մասունս, եւ կարգել իշխանս ի վերայ նոցա. Բռնութիւնք Ազոնի եւ ապստամբութիւն Վրաց՝ առաջնորդութեամբ Փառնաւազայ. Յաղագս կատարման երազոյն Փառնաւազայ եւ միաբանութեան ազգաց ընդդէմ Ազոնի. Մահ Ազոնի եւ թագաւորեալ Փառնաւազայ. Յաղագս գործոց Փառնաւազայ եւ մահուան նորա. Արարուածք Սայուրմակայ, որդւոյ Փառնաւազայ, եւ մահ նորա:

Յայնմ ժամանակի ամբարձաւ մեծն Աղեքսանդր, որդի Նեքտանեբոյ Եգիպտացւոց՝ յաշխարհին Մակեդոնացւոց, որ կալաւ ընդ ձեռամբ զերինս անկիւնս երկրի: Սա եկն յարեւմտից առ հիւսիսիւ, եւ շրջեալ ընդ արեւելս՝ եմուտ ի ծմաակային երկիրն, եւ էանց ընդ Կովկասու լեառն յաշխարհն Վրաց. եւ հիացաւ ընդ զազիր կեանս նոցա: Եւ զի ետես ամրոցս բազումս, եւ աշխատեաց զզօրս իւր ամիսս վեց յառնուլն զնոսա, զԾունդա, զԽերդիս, զՈւնձըրխէ՝ կառուցեալ ըւդ քարին Լադասոյ, զԹուղարս՝ 'ի վերայ գետոյն Սպերոյ, որ ասի Ճորոխ, զՈւրբնիս, զԿասբ, զՈւփլիսցիխէ, որ ասի Տեառն բերդ, զՄցխիթա, զԹաղքն՝ որ Սարակինա կոչեցաւ, զՑիխէդիդ՝ որ է Բերդ Մեծ, եւ զԶաւանոյ թաղն Հրէից, զՌիշա, զՄայրաբերդն, զՇամշուտէ, եւ զԿուր գետոյն բերդն՝ Խունան. յորս եգիտ կռուողս կորովիս. եւ ի սոսա յամենեսեան բաժանեաց զզօրս իւր, եւ ինքն նստաւ ի տեղւոջն՝ որ կոչի Աստագի: Բայց ընդ բերդսն Թուղարսոյ եւ Խունանայ ոչ մարտեաւ, զի անառիկ էին: Իսկ զՍարակինեցիսն պաշարեաց զերկոտասան ամիս, զի նախատեցին զԱղեքսանդր, եւ ոչ դնէր ընդ նոսա դաշն, մինչեւ ծակեցին զկակուղ անձաւ այրին ընդ այլ կողմն, եւ ելին ամենեքին, եւ փախեան ի Կովկաս ի գիշերի: Իսկ յայլոց անտի կոտորեաց զբազումս, եւ գերեաց կանայս եւ մանկտիս անմեղս, մինչեւ ցերկոտասանամեանս: Եւ կացոյց ի վերայ երկրին պատրիկ՝ որ է աւագ, զայր մի Մակեդոնացի՝ Ազոն կոչեցեալ, տուեալ նմա զօրս հարիւր հազար, որք էին եւ սաստիկ նեղէին զՅոյնս յաշխարհին իւրեանց. վասն որոյ հեռացոյց զնոսա անտի, եւ ետ ի ձեռս Ազոնի. եւ Ազոն կացոյց ի նոցանէ իշխեցողս ընդ ամենայն երկրին Վրաց: Եւ պատուիրեաց Աղեքսանդր Ազոնի՝ պատիւ դնել արեգական եւ լուսնի եւ հինգ աստեղացն, եւ ծառայեսցեն միոյ անտեսին Աստուծոյ՝ ստեղծողին երկնի եւ երկրի. եւ զսոյն օրինադրէր ամենայն երկրի, քանզի ոչ գոյր քարոզ ճշմարտութեանն յաւուրսն յայնոսիկ:

Իսկ Ազոն քակեաց զամենայն ամուրսն յաշխարհին Վրաց, թողեալ չորս բերդս ի դրանն Վրաց, լցեալ զօրօք զնոսա: Եւ արար ընդ հարկիւ զԼեկս, զՕսո եւ զԽազրիկս. եււ տիրեաց ամենայն Վրաց՝ ի կողմանց Հերեթոյ եւ Բերդահոջոյ մինչեւ ի ծովն Սպերոյ:

Եւ Աղեքսանդր թագաւոր ամս երկոտասան հնազանդեալ զաշխարհ, եւ յերկոտասան ամին արձակեաց յաշխարհն իւրեանց զպատանդսն՝ որք էին ընդ նմա ի ծառայութիւն: Եւ բաժանեաց զիշխանութիւն իւր չորից ազգականաց իւրոց. Անտիոքու՝ որ զԱնտիոք շինեաց՝ ետ զԱսորեստան, եւ Հռոմոսի՝ զՅոյնս յարեւմտից, որ շինեաց քաղաք իւրով անուամբն, եւ Բիւզանդոսի՝ որ զԲիւզանդիոն շինեաց՝ ետ զԹրակիա, զԲիւթանիա եւ զՎիրս. եւ գրեաց առ Ազոն՝ զի ծառայեսցէ զԲիւզանդոս: Եւ զՊղատոն (Պտղոմէոս) արձակեաց յԵգիպտոս, տալով նմա զԱղեքսանդրիա. եւ ինքն վճարեաց զկեանսն:

Իսկ զկնի այնորիկ մոչացաւ Ազոն զհաւատն տուեալ յԱղեքսանդրէ, եւ արար երկու կուռք արծաթի, Գացիմ եւ Գայիմ անուանք նոցա, եւ պաշտէր զնոսա: Եւ էր այր բռնաւոր եւ արիւնասէր, եւ ծառայէր Բիւզանդայ: Եւ եդ օրէնս Ազոն իւրոցն, զի ոք գտանէ ի Վրաց ազգէ ընչեղ եւ հասակեղ եւ աջողեալ՝ սպանցեն զնա, եւ առցեն զինչսն: Եւ դարձաւ ի Յունաց, եւ եհար ի նոցանէ զբազումս:

Յայնժամ ընտրուեցաւ այր մի յորդւոցն Մցխիթոյ՝ Փառնաւազ անուն, պարսիկ մօրէ Սպահանեցւոյ. եւ էր նա որդի քեռ Սամարոսի, որ տանուտէր էր Մցխիթոյ ի գալն Աղեքսանդրի, զոր եւ սպանն իսկ: Եւ էր Փառնաւազ մտաւոր եւ որսորդ աջողաձեռն. եւ եղեւ ծանօթ Ազոնի: Եւ մայրն Փառնաւազոյ ասէր՝ մի՛ յայտնել զինքն Ազոնի, այլ տար զիս, ասէ, յԱսպահան առ եղբարս իմ, եւ ապրիս դու ընդ իս. եւ ոչ ախորժէր Փառնաւազ թողուլ զհայրենիս իւր: Եւ տեսանէր երազ, որպէս թէ կայցէ նա ի տան նեղագունի, եւ խորհէր ելանել, եւ ոչ կարէր. եւ յանկարծակի ծագէր շող արեգականն ընդ պատուհանն, եւ պատէր զմիջով նորա, եւ քարշէր զնա ի դուրս: Եւ յելանելն՝ մերձ տեսանէր զինքն արեգականն, եւ սրբէր զքիրտս, եւ օծանէր զերեսս իւր. եւ զարթուցեալ զարմանայր: Եւ դնէր ապա ի մտի՝ թէ երթամ յԱսպահան՝ բարի լինի ինձ, եւ խորհեցաւ գնալ: Եւ ի նոյն աւուրն ելանէր յորս միայն, եւ ետես երէ մի ի հեղեղատն Տփխեաց, եւ եհար զնա նետիւ, եւ անկաւ երէն ի կիրճ մի քարի. եւ նա զկնի նորա գնաց: Եւ եմուտ արեգակն եւ մնաց անդ զգիշերն. եւ եկն անձրեւ ձիւնախառն, եւ խնդրէր Փառնաւազ հովանի. եւ ետես անդ խցեալ քարամբք մուտ մի ի հին ժամանակաց, եւ էր խախտեալ. եւ բացեալ՝ ետես այր մի ընդարձակ, լցեալ գանձիւք ոսկեղինօք եւ արծաթեղինօք. եւ խնդացեալ՝ յիշեաց զերազն: Եւ չոքաւ կոչեաց զմայրն իւր եւ զերկուս քորսն. եւ պեղեցին զգանձն հնգետասան գիշերս, եւ պահեցին ընդ ձեռամբ ի զանխուլ տեղիս յայլ եւ յայլս: Եւ առաքեաց Փառնաւազ առ քուջինս, եւ ասէ ցնա. կայ մօտ առ իս խաշն. թէ կամիս՝ գամ առ քեզ, եւ տանիմք զսա ի բան. արդ, է նա հակառակ Ազոնոյ, եւ յոյսն մեր բարւոյ՝ տայ մեզ յաղթութիւն: Եւ իբրեւ լուաւ քուջիս՝ խնդաց եւ ասաց. Ե՛կ առ իս, եւ սատանամք ի խաշնէդ զօրս ընդդէմ Ազոնի, եւ զուարճանայ տունս Վրաց. եւ ձեռն տան մեզ Յոյնքն, զի ապստամբեաց ի նոցանէ Ազոն: Եւ չոքաւ Փառնաւազ ընտանեօքն իւրով առ Քուջիս. եւ ընկալաաւ զնա խնդութեամբ, եւ ասէ նոցա. ի նախնեաց տանուտերաց տանն Վրաց ես դու, եւ վայել է քեզ իշխանութիւնն. եւ արդ, դու տէր, եւ ես ծառայ քո: Եւ նոյնհետայն ազդ արարին Լեկաց եւ Օսից. եւ յոյժ ուրախ եղեն, որպէս ձանձրացեալք 'ի հարկատրութենէն Ազոնի: Եւ ժողովեալք ի միասին եկին առ նոսա բազմութիւն յոյժ հեծելոց. նոյնպէս եկին եւ յԵդրաց: Լուաւ զայս Ազոն, եւ ժողովեաց զզօրս իւր. եւ հազար այր հատուածեալ ի զօրաց նորա՝ գնաց առ Փառնաւազ, որք էին Յունաց: Իսկ Ազոն անվստահ եղեալ ի մնացեալ զօրսն, փախեաւ յամուրսն Կլարճեթոյ: Իսկ Փառնաւազ չոքաւ ի Մցխիթա, եւ էառ զնա եւ զչորս բերդն որ առընթեր, զամենայն Վիրս յամի միում: Եւ արձակեաց դեսպանս առ Անտիոքս բազում ընծայիւք, եւ խնդրեաց օգնութիւն ընդդէմ Յունաց. եւ խոստացաւ ծառայել նմա: Եւ Անտիոքոս ընկալաւ զբանս նորա յօժարութեամբ, եւ անուանեաց զնա որդի իւր. եւ առաքեաց նմա թագ, եւ հրամայեաց իշխանացն Հայոց օգնել նմա:

Իսկ ի գալ միւսոյ ամին, միաբանեցաւ Ազոն ընդ Յունաց, եւ արար ժողով բազմութեան հեծելոց՝ ի վերայ Փառնաւազայ: Եւ նա զիւրսն ժողովեաց. եւ եկն նմա զօր յԱնտիոքու: Եւ յառաջեաց քան զԱզոն ի քաղաք եւ յերկիրն Արտահանու, որ յայնժամ ասիւր Քաջաց-Քաղաք. եւ անդ դիպեցան միմեանց. եւ յաղթեցաւ Ազոն, եւ մեռաւ ի տեղւոջն. եւ հարան զօրքն Յունաց: Եւ գնաց Փառնաւազ ի կողմանս Յունաց, եւ գերեաց զԱնձի, եւ զԱնձուրա եւ զԵլեկացիս, եւ դարձաւ ի Կլարճէթ, եւ էառ զնա, եւ եկն ի Մցխիթա մեծաւ ուրախութեամբ. եւ գրաւեաց զամենայն գանձն Ազոնի, եւ մեծացաւ յոյժ: Եւ ետ զքոյր իւր ի կնութիւն Օսաց թագաւորին, եւ զմիւսն Քուջիսոյ. եւ ետ նմա ի Գերոջրոյն ցԵւրիանայ, միջնածովէն մինչեւ ցլեառն մեծ, որոյ ներքոյ կան Եգերացիք եւ Սոնք. եւ անհոգացաւ ի թշնամեաց: Եւ Քուջիս շինեաց զբերդն Քուջի:

Եւ սահմանեաց Փառնաւազ կողմնակալս ութ, եւ սպարապետ մի՝ ի Լեխս, որ շինեաց երկու բերդ՝ զՇարան եւ զԴիմոց. եւ զերկրորդն առաքեաց ի Կախէթ, եւ զերրորդն ի Բերդահոջոյ մինչեւ ցՏփխիս, եւ զՔաջէնքն՝ որ է Դարդաբան. եւ զչորրորդն առաքեաց ի Շամշոյտէ, եւ ետ նմա ի Սկակուրեթոյ մինչեւ ցտաշիր եւ ցԱպոցք. եւ զհինգերորդն առաքեաց ի Ծունդիս, ի Փարաւնոյ մինչեւ ի գլուխն Կուր գետոյ, որ է Ջաւախէթ, եւ ցԱրտահան. եւ զվեցերորդն առաքեաց յՈւնձրխիս, տալով նմա ի Տայոց մինչեւ ցԱրսիան, եւ յՈստանայ գլխոյն մինչեւ ցծովն. եւ զութերորդն արձակեաց ի Քուճաէթ եւ յԵդեր. եւ կացոյց սպարապետ մի ի Տփխեաց եւ յԱրագոյ մինչ ցՏայոց դուռն, որ է Ներքին Քարթլ: Եւ յամենեցունց գայր հարկ եւ հնազանդութիւն թագաւորութեանն: Եւ ածին ի կնութիւն Փառնաւազայ ի Դուրծկայոյ՝ յազգէն Կովկասի: Եւ կարգեցաւ աշխարհն նման թագաւորութեանն Պարսից. եւ ոչ ընդդիմացան Յոյնք, զի անպարապ էին ի Հռովմայեցւոցն: Եւ պարսպեաց Փառնաւազ զՄցխիթա քաաղաք, եւ զաւերեալ ամուրսն յԱղեքսանդրէ: Եւ արար պատկեր մի մեծ յանուն իւր, եւ նա ինքն է Արմազ. զի ի պարսիկ լեզուն Արմազ կոչէին զՓառնաւազ. եւ կանգնեաց զպաատկերն ի գլուխն Քարթլոսայ, որ ասի մինչեւ ցայժմ լեառն Արամազ: Քսան եւ եօթն ամաց էր ի թագաւորելն իւրում, եւ վաթսուն եւ հինգ ամ թագաւորեաց խաղաղական եւ ուրախական կենօք, եւ ծառայէր Անտիոքու արքայի: Զաշունն եւ զգարունն առնէր ի Մցխեթաս քաղաք, եւ զամառն ի Ջաւախէթ, եւ զձմեռն ի Գանչէնսն. եւ ըստ պահու եւ ժամանակի մտանէր ի Կլարջք եւ յԵգրիս, հոգալով զօգուտ աշխարհաց, զի այր հմուտ եւ իմաստուն էր նա: Եւ զհազար այր եկեալ առ նա յԱզոնայ՝ բաժանեաց ի գաւառս Վրաց, եւ անուանեաց զնոսա Ազոնացիս, եւ բարի առնէր նոցա: Եւ ամենայն տունն Վրաց զոհէին պատկերին, եւ ասէին. Գոհութիւն յուսոյն մերոյ, զի եղեւ մեզ թագաւոր յազգէն Քարթլոսայ նախնոյն մերոյ: Եւ եղեւ որդի Փառնաւազայ, եւ կոչեաց զանուն նորա Սայուրմակ. եւ էր Փառնաւազ առաջին թագաւոր յազգէն Քարթլոսայ. սա ետ հրաման ամենայն երկրին խօսել զլեզուն Վրաց. եւ մեռաւ, եւ թաղեցաւ առաջի կռոց իւրոց Արմազայ:

Եւ թագաւորեաց որդի նորա ի նոյն ամին. եւ խորհեցան իշխանքն Վրաց սպանանել զՍայուրմակ, զի մի՛ ծառայեսցեն ազգացն իւրեանց, այլ օտարի՝ որ ոք ամբառնայ զգլուխ իւր: Եւ իմացաւ Սայուրմակ, եւ զռեալ զմայրն գնաց ի Դուրձուկէթ առ եղբարս մօր իւրոյ: Իսկ Ազոնացիքն կոչեցեալ զօրքն չոքան աչ նա՝ վասն երախտեաց հօր նորա: Եւ կոչեաց առ ինքն զՕսաց թագաւորն յօգնութիւն. եւ չոքաւ եւ տիրեաց երկրին դիւրութեամբ. եւ սատակեաց զթշնամիս իւր, եւ ոմանց եթող զյանցանսն. եւ մեծացոյց զԱզոնացիս, եւ նուաստացոյց զՎրացիս. եւ ած բազմացեալ Կովկասոսի ազգին զհասարակն եւ բնակեցոյց ի Մթշուլէթ՝ որ Սուանէթ. եւ ի սոցանէ արար նախարարս՝ հաաւատարիմ կոչելով: Սա արար պատկերս չորս, Այինինայ եւ Դանանայ՝ ի վերայ ճանապարհին Մցխեթոյ: Եւ ած զդուստր Պարտաւայ իշխանին՝ իւր ի կնութիւն՝ պարսիկ ազգաւ. եւ ծնաւ նմա երկու դուստր. զմին ետ Մրուանայ մօրաքեռորդւոյ կնոջ իւրոյ պարսկի, եւ անուանեաց որդի իւր, եւ զմիւսն ետ որդւոյ Քուջին, որ էր հօրաքեռորդի իւր: Եւ Սայուրմակն կեցեալ ամս բազումս՝ մեռաւ:

—

Next chapter

Index