Movses Khorenatsi's History of the Armenians: Chapter 6 (Book 2)
Movses Khorenatsi's History of the Armenians
(Translated by Robert Bedrosian)
VI
How Vagharshak Organized the West and North of Our Land
Having so acted, [Vagharshak] now put in order the areas of Mazhak', Pontus, and Egeria. He turned northward to the foot of the Parkhar [Mountains] in Tayk' to the wet and foggy regions of forests and moss, making [the area] more attractive. He leveled mountains and [emended] the hot climate, turning [the area] into the charming and also suitable delight of his kingdom. Here he created a cool abode for the summer, [for] when he would go north. He designated two flat and densely forested areas with their mountains as hunting areas. The Kogh area, with its warm [climate] he transformed into parks with vineyards and gardens. Here I have refrained from describing this beloved man in all the details and completeness [of the stories], limiting myself only to the precise indications of places, and omitting rhetorical embellishments to preserve the bonds of my admiration for this wonderful man.
Here [Vagharshak] summoned the savage foreign people which [was dwelling] in the northern plain by the foot of the great Caucasus Mountain as well as in the valleys or long deep gorges stretching from the mountain on the south to the vast mouth of the plain. He ordered them to stand clear of robbery and assassinations and to become subject to royal commands and taxes, so that when he saw them next time he might appoint leaders and princes with proper order. Then he dismissed them, [providing them] with wisemen and overseers of his own. After that, [Vagharshak] dismissed the Western host [of his army] and descended to the grassy places near the border of Sharay—an area which the ancients called "Wood-less" and Upper Basean, but which subsequently was called Vanand because of the colony of the Bulgar Vghe"ndur Vund, which dwelled in the area. And the names of the villages are called after his brothers and descendants to the present.
When it grew colder in the north and bitter winds blew, [Vagharshak] descended to a large plain and there set up camp on the banks of the Metsamo'r [Great Swamp], in the place where a large river [the Araxes], originating in the northern lake, merges with Metsamo'r. And having arranged the army of the land there and leaving his own overseers there, he himself, accompanied by all the chiefs, went to Nisibis.
ԳԻՐՔ ԵՐԿՐՈՐԴ
Բան միջակ պատմութեան մերոցն նախնեաց։
Զ
Եթէ ո՛րպէս կարգեաց Վաղարշակ զարեւմուտս եւ զհիւսիսի մերոյ աշխարհիս:
Եւ այսպէս կատարեալ` կարգէ զկողմանս Մաժաքայ եւ զՊոնտացիս եւ զԵգերացիս. դառնայ զհիւսիսեաւ առ ստորոտովն Պարխարայ ընդ մէջ Տայոց, ի գիջին եւ ի մառախլուտ տեղիս մայրեաց եւ ի լաւռաւէտս. գեղեցիկ իմն կարգելով զերկիրն, հաւասարելով զլեռնայինն եւ զջերմահոտն ի բարեխառն եւ ի զուգագեղեցիկ վայելչութիւն իւրոյ թագաւորութեանն. ամառնային ժամանակին հովանոցս պատրաստելով, յորժամ զհիւսիսեաւ երթիցէ: Գոմս զերկուս տափարակսն անտառախիտս հանդերձ լերամբքն կազմելով, եւ որսոց տեղիս, եւ զջերմութիւնն Կողայ` ի մարմանդս այգեաց եւ բուրաստանաց: Այլ խտրեմ աստ վասն սիրելի առնն յայտնի գրել զամենայն եւ մանրապատում. զի անցի միայն զտեղիսն նշանակելով հաւաստի, եւ զոճն ի բաց թողեալ, վասն զկապ սիրոյ զհրաշալւոյն անխզելի պահելոյ:
Եւ աստ կոչեցեալ զվայրենի եկամուտ ազգն, որ ի դաշտին հիւսիսոյ եւ որ զստորոտով մեծի լերինն Կաւկասոյ, եւ որ ի հովիտս կամ ի ձորս երկայնաձիգս խորացեալս, ի լեռնէն որ զհարաւով` իջեալ մինչ ի դաշտաբերանն մեծ. պատուէր տալով զաւազակութիւն եւ զմարդադաւութիւն ի բաց քեցել յինքեանց, եւ հրամանաց եւ հարկաց արքունի հպատակ լինել. որպէս զի միւսանգամ տեսեալ զնոսա` առաջնորդս եւ իշխանս հանդերձ գեղեցիկ կարգաւք հաստատեսցէ: Եւ արձակէ զնոսա հանդերձ արամբք իմաստնովք եւ վերակացուաւք յիւրմէ: Եւ ինքն արձակեալ զարեւմտեայ բազմութիւնն` իջանէ ի տեղիս խոտաւէտս մերձ ի սահմանն Շարայի. զոր հինքն Անփայտ եւ վերին Բասեան կոչէին. իսկ յետոյ վասն հատուածի Վզընդուր Բուլղարայ Վնդայ, բնակելոյ ի տեղիսն` յանուն նորա անուանեցաւ Վանանդ. եւ անուանք շինիցն յանուն եղբարց եւ զարմից նորա անուանեալ կոչին մինչեւ ցայժմ:
Իսկ ի ցրտանալ հիւսիսոյ եւ ի դառն հողմ փչելոյ, խաղայ իջանէ ի դաշտն մեծ. եւ անդ զափամբ մաւրին մեծի բանակի ի տեղւոջ, ուր գետն մեծ ի ծովակէն հիւսիսոյ սկիզբն առեալ` իջանէ եւ խառնի ի մաւրն մեծ: Եւ անդ կարգեալ զզաւրս աշխարհիս, եւ թողեալ յինքենէ վերակացուս, եւ իւր առեալ զամենայն գլխաւորսն` չուէ ի Մծբին:
Comments
Post a Comment