Plato's Euthyphro: IV

Plato's Euthyphro

Part IV

Σωκράτης. ἔστιν δὲ δὴ σοί, ὦ Εὐθύφρων, τίς ἡ δίκη; φεύγεις αὐτὴν ἢ διώκεις;

Սոկրատէս. Եւ զի՞նչ է քոյդ, ո՛վ Եւթիփռոն, հանդէս. փախչի՞ս ի սմանէ՝ եթէ հալածես։

Socrates. What is your case, Euthyphro? Are you defending or prosecuting?

Εὐθύφρων. διώκω.

Եւթիփռոն. Հալածեմ։

Euthyphro. Prosecuting.

Σωκράτης. τίνα;

Սոկրատէս. Զո՞ ոք։

Socrates. Whom?

Εὐθύφρων. ὃν διώκων αὖ δοκῶ μαίνεσθαι.

Եւթիփռոն. Զոր հալածելով իսկ թուիմ մոլեալ։

Euthyphro. Such a man that they think I am insane because I am prosecuting him.

Σωκράτης. τί δέ; πετόμενόν τινα διώκεις;

Սոկրատէս. Եւ զի՞նչ, թռուցեա՞լ ինչ հալածես։

Socrates. Why? Are you prosecuting one who has wings to fly away with?

Εὐθύφρων. πολλοῦ γε δεῖ πέτεσθαι, ὅς γε τυγχάνει ὢν εὖ μάλα πρεσβύτης.

Եւթիփռոն. Բազում կարօտանաց թռչել յինէն այն իսկ՝ որ հանդիպի գոլով մանաւանդ ծեր։

Euthyphro. No flying for him at his ripe old age.

Σωκράτης. τίς οὗτος;

Սոկրատէս. Սա ո՞ ոք։

Socrates. Who is he?

Εὐθύφρων. ὁ ἐμὸς πατήρ.

Եւթիփռոն. Իմ հայրն։

Euthyphro. My father.

Σωκράτης. ὁ σός, ὦ βέλτιστε;

Սոկրատէս. Քո՞յն, ո՛վ վեհագոյն։

Socrates. Your father, my dear man?

Εὐθύφρων. πάνυ μὲν οὖν.

Եւթիփռոն. Ամենեւին արդ։

Euthyphro. Certainly.

Σωκράτης. ἔστιν δὲ τί τὸ ἔγκλημα καὶ τίνος ἡ δίκη;

Սոկրատէս. Եւ զի՞նչ է ամբաստանումն, կամ ո՞ւմ է հանդէս։

Socrates. But what is the charge, and what is the suit about?

Εὐθύφρων. φόνου, ὦ Σώκρατες.

Եւթիփռոն. Սպանման, ո՛վ Սոկրատէս։

Euthyphro. Murder, Socrates.

Σωκράτης. Ἡράκλεις. ἦ που, ὦ Εὐθύφρων, ἀγνοεῖται ὑπὸ τῶν πολλῶν ὅπῃ ποτὲ ὀρθῶς ἔχει· οὐ γὰρ οἶμαί γε τοῦ ἐπιτυχόντος ὀρθῶς αὐτὸ πρᾶξαι ἀλλὰ πόρρω που ἤδη σοφίας ἐλαύνοντος.

Սոկրատէս. Եռակլէ՛ս. ճշմարտապէս ուրուք, ո՛վ Եւթիփռոն, անգէտ է առ ի բազմաց՝ թէ ո՛պէս երբէք ուղղապէս ունի. քանզի ոչ կարծեմ իսկ զոր եւ հանդիպեսցի ուղղապէս զսա գործեսցէ, այլ հեռի իցէ արդեւք յիմաստութենէ վարօղն սորա։

Socrates. Heracles! Surely, Euthyphro, most people do not know where the right lies; for I fancy it is not everyone who can rightly do what you are doing, but only one who is already very far advanced in wisdom.

Εὐθύφρων. πόρρω μέντοι νὴ Δία, ὦ Σώκρατες.

Եւթիփռոն. Հեռի իսկ, երդնլով ի Զեւս, ո՛վ Սոկրատէս։

Euthyphro. Very far, indeed, Socrates, by Zeus.

Σωκράτης. ἔστιν δὲ δὴ τῶν οἰκείων τις ὁ τεθνεὼς ὑπὸ τοῦ σοῦ πατρός; ἢ δῆλα δή; οὐ γὰρ ἄν που ὑπέρ γε ἀλλοτρίου ἐπεξῇσθα φόνου αὐτῷ.

Սոկրատէս. Եւ է արդ՝ յընտանեա՞ց ոք մեռեալն ի ձեռն հօր քո, եթէ յայտ է. զի ոչ երբէք վասն օտարի իսկ հանդիսէիր ընդ սմա յաղագս սպանմանն։

Socrates. Is the one who was killed by your father a relative? But of course he was; for you would not bring a charge of murder against him on a stranger's account.

Εὐθύφρων. γελοῖον, ὦ Σώκρατες, ὅτι οἴει τι διαφέρειν εἴτε ἀλλότριος εἴτε οἰκεῖος ὁ τεθνεώς, ἀλλʼ οὐ τοῦτο μόνον δεῖν φυλάττειν, εἴτε ἐν δίκῃ ἔκτεινεν ὁ κτείνας εἴτε μή, καὶ εἰ μὲν ἐν δίκῃ, ἐᾶν, εἰ δὲ μή, ἐπεξιέναι, ἐάνπερ ὁ κτείνας συνέστιός σοι καὶ ὁμοτράπεζος ᾖ· ἴσον γὰρ τὸ μίασμα γίγνεται ἐὰν συνῇς τῷ τοιούτῳ συνειδὼς καὶ μὴ ἀφοσιοῖς σεαυτόν τε καὶ ἐκεῖνον τῇ δίκῃ ἐπεξιών. ἐπεὶ ὅ γε ἀποθανὼν πελάτης τις ἦν ἐμός, καὶ ὡς ἐγεωργοῦμεν ἐν τῇ Νάξῳ, ἐθήτευεν ἐκεῖ παρʼ ἡμῖν. παροινήσας οὖν καὶ ὀργισθεὶς τῶν οἰκετῶν τινι τῶν ἡμετέρων ἀποσφάττει αὐτόν. ὁ οὖν πατὴρ συνδήσας τοὺς πόδας καὶ τὰς χεῖρας αὐτοῦ, καταβαλὼν εἰς τάφρον τινά, πέμπει δεῦρο ἄνδρα πευσόμενον τοῦ ἐξηγητοῦ ὅτι χρείη ποιεῖν. ἐν δὲ τούτῳ τῷ χρόνῳ τοῦ δεδεμένου ὠλιγώρει τε καὶ ἠμέλει ὡς ἀνδροφόνου καὶ οὐδὲν ὂν πρᾶγμα εἰ καὶ ἀποθάνοι, ὅπερ οὖν καὶ ἔπαθεν· ὑπὸ γὰρ λιμοῦ καὶ ῥίγους καὶ τῶν δεσμῶν ἀποθνῄσκει πρὶν τὸν ἄγγελον παρὰ τοῦ ἐξηγητοῦ ἀφικέσθαι. ταῦτα δὴ οὖν καὶ ἀγανακτεῖ ὅ τε πατὴρ καὶ οἱ ἄλλοι οἰκεῖοι, ὅτι ἐγὼ ὑπὲρ τοῦ ἀνδροφόνου τῷ πατρὶ φόνου ἐπεξέρχομαι οὔτε ἀποκτείναντι, ὥς φασιν ἐκεῖνοι, οὔτʼ εἰ ὅτι μάλιστα ἀπέκτεινεν, ἀνδροφόνου γε ὄντος τοῦ ἀποθανόντος, οὐ δεῖν φροντίζειν ὑπὲρ τοῦ τοιούτου—ἀνόσιον γὰρ εἶναι τὸ ὑὸν πατρὶ φόνου ἐπεξιέναι—κακῶς εἰδότες, ὦ Σώκρατες, τὸ θεῖον ὡς ἔχει τοῦ ὁσίου τε πέρι καὶ τοῦ ἀνοσίου.

Եւթիփռոն. Ծիծաղելի է, ո՛վ Սոկրատէս, զի թուի քեզ զանազանել ինչ՝ եթէ օտար էր եւ եթէ ընտանի մեռեալն. այլ ոչ զայս միայն պարտ գոլ պահել, եթէ իրաւամբք եսպան սպանօղն, եւ եթէ ոչ. եւ եթէ իրաւամբք իսկ՝ թոյլ տալ, եւ եթէ ոչ՛ հալածել. եթէ սպանողն իսկ տան եւ սեղանոյ հաղորդ է քո։ Հաւասար լինի պղծութիւնն եթէ պատահիս գիտելով զայսպիսի ինչ եւ ոչ արդարացուցանես զանձն քո եւ զայնմիկ՝ որ գործէ հանդիսով ի վերայ սորա հասանելով։ Քանզի որ մեռաւն իսկ՝ մերձաւոր իմ էր, եւ իբրու մշակէաք ի կղզոջն՝ հուպ մեր եւ սա անդանօր վաստակէր. Մոլեգնեալ արդ բարկութեամբ իվ երայ ումեմն մերոց ծառայիցն՝ սպանանէ զնա. արդ հայրն կապեալ զոտս նորա եւ զձեռսն՝ արկանէ ներքոյ գբի ուրուք,, եւ առաքէ աստանօր այր՝ հարցանելով զպատմողն թէ զի՛նչ պարտ է առնել, եւ առ այսմիկ ժամանակիս՝ կապելոյն փոյթ ո՛չ արարեալ, այլ ծուլացեալ յաղագս սորա իբրու այրասպանի. եւ ոչ ինչ համարեալ իր գոլ եթէ մեռանիցի, որպէս եւ կրեաց արդ։ Քանզի ի վեռն սովոյ եւ ցրտոյ եւ կապանացն մեռանի՝ նախ քան զհրեշտակին առ ի պատմողէն հասանել։ Արդ զայսոսիկ ահածէ հայրն իսկ եւ այլ ընտանիքն, զի ես վասն սպանման ամբաստանեմ զհօրէն. ոչ սպանանելով՛ իբրու ասեն նոքա, եւ ոչ թէ եւ սպան իսկ՝ պարտապան է այրասպան գոլով մեռելոյն, եւ ոչ պարտ գոլ փոյթ առնել վասն այսպիսոյն. զի անսուրբ գոյ որդոյն՝ սպանմամբ զհօրէն ամբաստանել. չարաչար գիտելով ո՛վ Սոկրատես, զաստուածային իրս՝ ո՛րպէս ունի իսկ յաղագս սրբոյն եւ անսրբոյն։

Euthyphro. It is ridiculous, Socrates, that you think it matters whether the man who was killed was a stranger or a relative, and do not see that the only thing to consider is whether the action of the slayer was justified or not, and that if it was justified one ought to let him alone, and if not, one ought to proceed against him, even if he share one's hearth and eat at one's table. For the pollution is the same if you associate knowingly with such a man and do not purify yourself and him by proceeding against him. In this case, the man who was killed was a hired workman of mine, and when we were farming at Naxos, he was working there on our land. Now he got drunk, got angry with one of our house slaves, and butchered him. So my father bound him hand and foot, threw him into a ditch, and sent a man here to Athens to ask the religious adviser what he ought to do. In the meantime he paid no attention to the man as he lay there bound, and neglected him, thinking that he was a murderer and it did not matter if he were to die. And that is just what happened to him. For he died of hunger and cold and his bonds before the messenger came back from the adviser. Now my father and the rest of my relatives are angry with me, because for the sake of this murderer I am prosecuting my father for murder. For they say he did not kill him, and if he had killed him never so much, yet since the dead man was a murderer, I ought not to trouble myself about such a fellow, because it is unholy for a son to prosecute his father for murder. Which shows how little they know what the divine law is in regard to holiness and unholiness.

Σωκράτης. σὺ δὲ δὴ πρὸς Διός, ὦ Εὐθύφρων, οὑτωσὶ ἀκριβῶς οἴει ἐπίστασθαι περὶ τῶν θείων ὅπῃ ἔχει, καὶ τῶν ὁσίων τε καὶ ἀνοσίων, ὥστε τούτων οὕτω πραχθέντων ὡς σὺ λέγεις, οὐ φοβῇ δικαζόμενος τῷ πατρὶ ὅπως μὴ αὖ σὺ ἀνόσιον πρᾶγμα τυγχάνῃς πράττων;

Սոկրատէս. Արդ, ըստ Արամազդայ, ո՛վ Եւթիփռոն, այսպէս ստուգաբար կարծես գիտել յաղագս աստուածայնոյն, որպէս ունի, եւ սրբոցն իսկ եւ անսրբոցն. իբրու զի սոցունց այսպէս գործելով, իբրու դուդ ասես, ոչ երկնչիս հանդիսանալով ընդ հօրդ՝ որպէս զի ոչ իսկ դու անսուրբ իր հանդիպիցիս գործեալ։

Socrates. But, in the name of Zeus, Euthyphro, do you think your knowledge about divine laws and holiness and unholiness is so exact that, when the facts are as you say, you are not afraid of doing something unholy yourself in prosecuting your father for murder?

Εὐθύφρων. οὐδὲν γὰρ ἄν μου ὄφελος εἴη, ὦ Σώκρατες, οὐδέ τῳ ἂν διαφέροι Εὐθύφρων τῶν πολλῶν ἀνθρώπων, εἰ μὴ τὰ τοιαῦτα πάντα ἀκριβῶς εἰδείην.

Եւթիփռոն. Քանզի ինձ ոչ ինչ օգուտ իցէ, ո՛վ Սոկրատէս, եւ ոչ սմա՝ եթէ զանազանի Եւթիփռոն բազմաց ի մարդկանէ, եթէ ոչ զայսպիսիս ամենայն ստուգապէս գիտիցեմ։

Euthyphro. I should be of no use, Socrates, and Euthyphro would be in no way different from other men, if I did not have exact knowledge about all such things.