Movses Khorenatsi's History of the Armenians: Chapter 20

 Movses Khorenatsi's History of the Armenians
(Translated by Robert Bedrosian)

Book I

Genealogy of Greater Armenia

 

Chapter XX

About Ara, the [son] of Ara, and his son Anushawan Sawsanue'r

 

Ara had fathered a son from his beloved wife, Nuard, during Shamiram's lifetime, a boy who was twelve years old at the time of Ara's death. Shamiram named him Ara after her earlier infatuation for Ara the Handsome. She set him up as overseer of our land, having full confidence in him. [Some] say that [this Ara also] died in a war with Shamiram.

But [Mar Abas Catina] narrates affairs after this as follows: Ara [son of] Ara, died in the war with Shamiram, leaving a male child who was exceedingly accomplished and gifted in word and deed. [This child] was named Anushawan So'sanue'r [dedicated to the sos tree].

[He was so called] because he had been dedicated to the worship of the sos [poplar tree] at [the grove of] Aramaneak in Armawir. The rustling of their leaves and the direction of their movement at the gentler or stronger blowing of the wind was used for divination in the land of the Armenians, [a practice which] went on for a long time.

This Anushawan, who had endured Zames' [Ninuas'] contempt for a long time, was embittered at the royal court. But helped by friends, he gained control over part of the land, accumulated money through taxation, and later [gained control] over the whole land. However, it would be far too much if we were to repeat in this account everything worthwhile in the words and deeds of the men mentioned above.

—

 

ԳԻՐՔ ԱՌԱՋԻՆ

Ծննդաբանութիւն Հայոց Մեծաց

Գլուխ Ի

Վասն արայեանն Արայի, եւ եթէ սորա որդի Անուշաւան Սաւսանուէր

 

Այլ անդէն իսկ ի կենդանութեան իւրում Շամիրամ զծնեալն ի Նուարդայ ի սիրելի կնոջէն Արայի, որ էր երկոտասան ամաց մնացեալ ի մահուանն Արայի, վասն առաջին իւրոց խանդաղատանացն որ առ Արայն գեղեցիկ` կոչէ զանուն նորա Արայ, եւ կարգէ զնա ի վերակացութիւն աշխարհիս, մտերմութեամբ հաւատացեալ ի նա. զորմէ եւ մեռանել ասեն ընդ Շամիրամայ ի պատերազմին: 
        Բայց յարէ զկարգ բանից զկնի այսորիկ աւրինակ զայս: Արայեանն Արայ մեռանի ընդ Շամիրամայ ի պատերազմին, թողլով արու զաւակ ամենահարուստ եւ շատահանճար յիր եւ ի բան` զԱնուշաւանն Սաւսանուէր: 
        Քանզի ձաւնեալ էր ըստ պաշտամանց ի սաւսիսն Արամանեկայ որ յԱրմաւիր. զորոց զսաղարթուցն սաւսաւիւն, ըստ հանդարտ եւ կամ սաստիկ շնչելոյ աւդոյն, եւ թէ ուստի շարժումն` սովորեցան ի հմայս յաշխարհիս Հայկազնաց, եւ այս ցբազում ժամանակս: 
        Այս Անուշաւան բաւական ժամանակս արհամարհութիւն կրեալ ի Զամեսեայ` տուայտի ի դրանն արքունի. իսկ աւգնեալ ի բարեկամաց` շահի զմասն ինչ աշխարհիս, հարկահանութեամբ խնամել, զկնի ապա եւ զբոլորս: Այլ կարի շատ լինի, եթէ զամենայն որ ինչ արժանն իցէ` ասիցեմք ի ճառիս զնախակարգելոց արանց զբանս եւ զգործս:

—

Index