Movses Khorenatsi's History of the Armenians: Chapter 19

 Movses Khorenatsi's History of the Armenians
(Translated by Robert Bedrosian)

Book I

Genealogy of Greater Armenia

 

Chapter XIX

What transpired after the death of Shamiram

Having put everything in order, I shall present to you in this book the greatest men and ancestors of our people, the stories that concern them, and each one's deeds—not inserting anything fictitious or improper, but only what has been taken from books and, similarly, from wise men learned in these matters. From [these sources] we have attempted to make an accurate collection [relating to] antiquities. And I will say that in this history we adhere to the truth according to our commitment to truthfulness. God knows that our [entire] collection has been made according to these principles. But whether people will praise or criticize it is of no importance to us. Nonetheless, the conformity of the accounts and the equivalence of the numbers of descendants suggest the accuracy of our labor. Having arranged all this in such a fashion, either with [complete] certainty, or with minor deviations from the truth, I shall begin to tell you about further events from the history [called] the Web of Chries.

Now after the death of Shamiram, caused by her own son Zames, that is, Ninuas, which occured following the killing of Ara, we can know for certain the order of the following events. Ninuas came to the throne and lived in peace after killing his lascivious mother. It was in his time that the days of Abraham came to an end.

Genealogies

The agreement of the genealogy of our people with those of the Hebrews and Chaldeans down to Sardanapalus, who was called Tawnos Konkoleros.

From the Hebrews

Isaac
Jacob
Levi
Kahat'
Amram
Moses
Joshua

After him, [leaders are listed] not according to family but by their precedence, and all of them descend from Abraham.

Now when it came about that Joshua killed the Canaanites, [some of them] fled from him to Agras, sailing for Tarsis. [The truth of] this can be seen from the inscriptions on stone pillars, in the land of the Africans, which have survived to this day, on which is written precisely this: "We, the Canaanite lords, fled from the thief Joshua, and came here to dwell." One of them—our most venerable Kananidae—[appeared here] among the Armenians. We made inquiries and found out, accurately, that the generations of the Gnt'uni family undoubtedly descend from him. Moreover, the character of men of this family reveal them to be Canaanites.
 

[From the Canaanites]

Got'oniel
Avod
Barak
Gideon
Abimelek
T'ola
Yayir
Ep't'ayi
Esebon
Elon
Labdon
Samson
Heli
Samuel
Saul
David, and his descendants.

The Chaldeans

Arios
Ar'alios, [who is] Amiwr'os
Xerxes, [who is] Baghe'os
Ar'mamit'r'eos
Belok'os
Bale'os
Aghtados
Mamit'os
Mask'agheos
Sp'eros
Mamighos
Sparet'os
Askatade's
Aminte's
Belok'os
Baghotor'es
Ghampar'ite's
Susar'is
Ghampar'is
Pannias
Sosar'mos
Mit'r'eos
Tewtamos
Tewte'os
T'inews
Der'kiwghos
Ewpaghmos
Ghawost'enis
Per'itiade's
Op'r'atios
P'r'atinis
Akr'azanis
Sardanapalus.

The Armenians

Ara, [son] of Ara.

He is the son of our Ara, called Ara by Shamiram. She entrusted him with the overseership of our land. From him [descend]:

Anushawan
Pare't
Arbak
Zawan
P'ar'nak
Sur

In his time lived Joshua son of Naw.

Hawanak
Vashtak
Haykak

They say about him that he lived in the time of Belok'os and that he caused senseless riots and died in them.

Ampak
Ar'nak
Shawarsh
Norayr
Vstamkar
Gor'ak
Hrant
E"ndzak'
Gzak
Ho'roy
Zarmayr.

He was sent by Tewtamos to help Priam with the Ethiopian army and was killed by the braves of the Hellenes.

Perch
Arbun
Bazuk
Hoy
Yusak
Kaypak
Skayordi.

—

 

ԳԻՐՔ ԱՌԱՋԻՆ

Ծննդաբանութիւն Հայոց Մեծաց

Գլուխ ԺԹ

Որ ինչ զկնի մահուանն Շամիրամայ

 

Յարմարեալ զամենայն կարգեցից քեզ ի գիրսս յայսոսիկ զազգիս մերոյ աւագագոյն արս եւ զնախնիս, եւ որ ինչ վասն նոցա զրոյցք եւ իրականութիւնք իւրաքանչիւր, ոչ ինչ կամաց մտածական եւ ոչ ինչ անպատշաճ ի սմա յաւրինելով բան, այլ որ ինչ ի գրոց իսկ. ըստ նմանեացն ապա եւ որ ինչ ի բանից արանց իմաստնոց եւ յայսոսիկ քաջախոհաց, յորոց մեք արդարապէս ջանացաք հաւաքել զհնագրութիւնս: Եւ ասեմք լինել արդարաբան ի պատմութեանս յայսմիկ ըստ մերոյ յաւժարութեան եւ ուղղամտութեան. իսկ ըստ որոց հաւաքումնն` Աստուծոյ լինել յայտնիս, եւ մարդկան գովելիս կամ բասրելիս. մեք այնոցիկ աւտար եւ ի բաց կացեալ: Բայց զուգութիւն բարբառոց եւ հաւասարութիւն թուոյ կարգի պատանեացն` զճշմարտութիւն աշխատասիրութեանս մերոյ ակնարկէ: Եւ այսոցիկ այսպէս կարգելոց, կամ հաւաստի եւ կամ դոյզն ինչ կասեալ յարդարոյն` սկսայց քեզ եւ որ ինչ զկնի այսոցիկ ի Հիւսման պատմութենէ Պիտոյից:

Արդ` յետ մահուանն Շամիրամայ ի Զամեսեայ որդւոյ իւրմէ, որ է Նինուաս, որ եղեւ յետ սպանանելոյն զԱրայն, այսպէս հաւաստեաւ գիտասցուք զկարգ բանից: Թագաւորէ Նինուաս, սպանեալ զմայրն հեշտասէր եւ խաղաղական կեցեալ. եւ առ սովաւ Աբրահամու աւուրք բաւեալք:

 

Ծննդաբանութիւնք

 

Համեմատութիւն ծննդաբանութեան ազգիս մերոյ ընդ Եբրայեցւոցն եւ ընդ Քաղդէացւոցն մինչեւ ցՍարդանապաղդոս, որ կոչէր Թաւնոս Կոնկողերոս:

 

ԵԲՐԱՅԵՑՒՈՑ

 

Իսահակ:
Յակոբ։

Ղեւի։

Կահաթ։

Ամրամ։

Մովսէս։

Յեսու։

 

Ի սմանէ յառաջ` ոչ ըստ ազգի, այլ ըստ յառաջադիմութեան արանց. զի եւ ամենեքեան յԱբրահամէ: Ի սատակել սորա զՔանանացիս` անցին ի սմանէ փախստականք յԱգռաս, նաւելով ի Թարսիս. եւ այս յայտնի է դրոշմամբն, որ յարձանսն Ափրիկեցւոց աշխարհին գրեալ կան մինչեւ ցայսաւր ժամանակի արդարապէս այսպէս. «Ի Յեսուայ գողոյ փախուցեալ՝ մեք նախարարք Քանանացւոց եկաք բնակել աստ: Յորոց մի եւ Քանանիդաս պատուականագոյն մեր ի Հայս: Եւ ստուգեալ հաւաստի գտաք զսերունդս ազգին Գնթունեաց ի սմանէ առանց հակառակութեան լեալ. զայս եւ բարք արանց ազգին յայտնեն` Քանանացի գոլ:

 

Գոթոնիէլ։

Աւովդ։

Բարակ։

Գեդէոն։

Աբրիմելէք։

Թովղայ։

Յայիր։

Եփթայի։

Եսեբովն։

Եղովն։

Դաբդոն։

Սամփսոն։

Հեղի։

Սամուէլ։

Սաւուղ։

Դաւիթ, եւ որ ի կարգին։

 

ՔԱՂԴԷԱՑՒՈՅ

 

Արիոս։

Առալիոս, որ Ամիւռոս։

Քսերքսէս, որ եւ Բաղէոս։

Առմամիթռէոս։

Բելոքոս։

Բալէոս։

Աղտադոս։

Սամիթոս։

Մասքաղէոս։

Սփերոս։

Մամիղոս։

Սպարեթոս։

Ասկատադէս։

Ամինտէս։

Բելոքոս։

Բաղոտոռէս։

Ղամպառիտէս։

Սուսառիս։

Ղամբառիս։

Պաննիաս։

Սոսառմոս։

Միթռէոս։

Տեւտամոս։

Տեւտէոս։

Թինեւս։

Դեռկիւղոս։

Եւպաղմոս։

Ղաւոսթենիս:

Պեռիտիադէս:

Ոփռատիոս:

Փռատինիս:

Ակռազանիս:

Սարդանապաղոս:

 

ՀԱՅՈՑ

Արայեան Արայ:

Սա մերոյն Արայի որդի, Արայ ի Շամիրամայ կոչեցեալ, եւ զգործ վերակացութեան աշխարհիս նմա հաւատացեալ:

Իսկ նորա` Անուշաւան:

Պարէտ:

Արբակ:

Զաւան:

Փառնակ:

Սուր:

Առ սովաւ Յեսու որդի Նաւեայ:

Հաւանակ:

Վաշտակ:

Հայկակ:

Զսմանէ ասեն լինել առ Բելոքոսիւ եւ ամբոխս իմն արարեալ անխորհուրդս եւ մեռանել ի նմին:

Ամպակ:

Առնակ։

Շաւարշ։

Նորայր։

Վստամկար։

Գոռակ։

Հրանտ։

Ընձաք։

Գղակ։

Հաւրոյ։

Զարմայր։

Սա աւգնական Պռիամու ի Տեւտամայ առաքեալ ընդ եթովպացի զաւրուն` մեռանի ի քաջացն Հելլենացւոց:

Պերճ։

Արբուն։

Բազուկ։

Հոյ։

Յուսակ։

Կայպակ։

Սկայորդի։

—

Index