Yeghishe's History of the Vartanants Saints: Dedication

Եղիշէի
Պատմութիւն Սրբոցն Վարդանանցն

Yeghishe's
History of the Vartanants Saints

Translated by Beyon Miloyan

ԴԱՒԹԻ ԵՐԻՑԻ ՄԱՄԻԿՈՆԻ ՀԱՅՑԵԱԼ

UPON THE REQUEST OF THE PRIEST DAVID MAMIKON

Զբանն վասն որոյ պատուիրեցեր՝ արարի, ո՛վ քաջ. վասն Հայոց պատերազմին հրամայեցեր, յորում բազումք առաքինացան քան զսակաւս։

I have composed this work that you have ordered, Your Excellency, about the Armenian war, in which our majority merited virtue.

Ահա նշանագրեցի յայսմ եւթն յեղանակիս.

I delineated this in these here seven chapters:

Առաջին՝ զԺամանակն։

First, the period.

Երկրորդ՝ զԻրացն պատահումն յիշխանէն արեւելից։

Second, what transpired because of the ruler of the East.

Երրորդ ՝ զՄիաբանութիւն ուխտին եկեղեցւոյ։

Third, on the brotherhood of the Church’s faithful.

Չորրորդ՝ զԵրկպառակութիւն ոմանց բաժանելոց ի նմին ուխտէ։

Fourth, on the dissension of some [of our compatriots] and their division from this brotherhood.

Հինգերորդ՝ զՅարձակումն արեւելեայց։

Fifth, on the attack of the Easterners.

Վեցերորդ՝ զԸնդդիմանալն Հայոց պատերազմաւ։

Sixth, on the resistance of the Armenians in battle.

Եւթներորդ՝ զՅերկարումն իրացն խռովութեան։

Seventh, on the prolongation of the troubles.

Յայսմ յեւթն գլուխս կարգագրեալ եւ եդեալ ծայրալիր պատարմամբ զսկիզբն եւ զմիջոցն եւ զկատարումն, զի հանապազորդ ընթեռնուցուս, լսելով զառաքինեացն զքաջութիւն, եւ զյետս կացելոցն զվատթարութիւն. ոչ յանձին կարաւտութիւն երկրաւոր առատ գիտութեան լրման, այլ այցելութիւն երկնաւոր տնտեսութեան, որ մատակարարէ յառաջգիտութեամբ զհատուցմունս երկոցունց կողմանցն, որ երեւելեաւքն զաներեւոյթն գուշակէ։

In these seven chapters, I have written an account, in full detail, of the beginning, middle, and end [of the war], that you may read it as one continuous narrative and hear of the valiance of the virtuous ones and the cowardice of the recreants—not for your want of worldly knowledge, which you hold in abundance, but for the visitation of heavenly providence which compensates us by its prescience, so that through the visible, the invisible is foretold.

Այլ դու, ո՛վ մեծդ ի գիտութեանն Աստուծոյ, առ ի՞նչ արդեւք հրամայեսցես, քան եթէ հրամայիցիս լաւագունացն։

But you, O great theologist, why would you command [me to write this history] when you could have commanded those who are better?

Որպէս երեւի ինձ եւ քեզ եւ այնոցիկ, որ դեգերեցին յիմաստասիրութեան, երկնաւոր սիրոյ է նշանակս այս եւ ոչ երկրաւոր փառասիրութեան. որպէս եւ ասացին իսկ ոմանք ի քաջ պատմագրացն. «Զուգութիւն է մայր բարեաց եւ անզուգութիւն ծնող չարեաց»։

As it appears to me, you, and those who persist in their love of wisdom, this is a sign of heavenly love and not a love of worldly glory. For as some of the erudite historians have said: “Parity is the mother of good; disparity, the parent of evil.”

Որպէս եւ մեր իսկ հայեցեալ ի սուրբ սէր քոյոյ հրամանիդ՝ ոչ ինչ դանդաղեալ վեհերեցաք հայեցեալ ի մեր տգիտութիւնս։ Քանզի բազում ինչ է սրբութիւն՝ սատար լինել անաւսրութեան, որպէս աղաւթք գիտութեան, եւ սէր սուրբ՝ միաբան աւգտից։

Upon seeing the holy love of your command, we neither tarried nor flinched, despite being aware of our ignorance, for holiness is a great support to meagerness, as prayer to understanding and holy love to the common good.

Զոր եւ մեր ընդ հրամանին քում ընկալեալ՝ յաւժարութեամբ ձեռնարկեցաք զայս ինչ, որ է մխիթարութիւն սիրելեաց եւ յոյս յուսացելոց, քաջալերութիւն քաջաց, կամակարութեամբ յարձակեալ ի վերայ մահուան, յառաջոյ տեսանելով զզաւրագլուխն յաղթութեան, որ եւ ոչ ումեք ոտնհար լիցի թշնամութեամբ, այլ ամենեցուն ուսուցանէ զիւր անպարտելի զաւրութիւնն։

So when we received your command, we readily undertook [to compose] this [history] as a consolation to our loved ones, as an aspiration for the hopeful [in Christ], and as encouragement to the brave, that they willingly attack death itself, seeing before them the victorious General who gloats over no one belligerently, but rather imparts His unconquerable power to all.

Եւ ահա ո՛ ոք կամեսցի՝ ընդունի իբրեւ զնահատակ առաքինի։ Եւ քանզի բազմադիմի է նահատակութեանդ անուն, եւ նա բազմադիմի շնորհս բաշխէ ամենեցուն. զոր եւ մեծ իսկ քան զամենայն՝ սէր սուրբ յաննենգ մտաց գիտեմք։

For behold, whosoever wills, He accepts as a virtuous nahatak. And just as the term nahatak has manifold meanings, so too did He distribute His manifold grace to all, the greatest [aspect] of which we hold to be the holy love of a sincere mind.

Այս պարզութիւն զվերնոյն բերէ զնմանութիւն. զոր եւ մեր ի քեզ տեսեալ, մոռացաք զմեր բնութիւնս։ Եւ ահա վերաբերիմք ընդ քեզ ճախրելով, եւ իբրեւ բարձրաթռիչս եղեալ՝ զամենայն վնասակար մրրկածին աւդովք անցանիցեմք, եւ փոքր ի շատէ ծծելով յանապական վերին աւդոցն՝ առնուցումք զգիտութիւն ի փրկութիւն անձանց եւ ի փառս ամենայաղթ եկեղեցւոյ։

This sincerity is in the likeness of heaven, and we, having seen it in you, have renounced our own nature. Thus, we take flight and soar with you, and flying high we shall pass over all the dangerous tempests, and absorbing part of the pure air from above, we shall obtain knowledge for the sake of our salvation and for the glory of the all-conquering Church.

Ուստի եւ բազում սուրբ պաշտաւնեայքն զուարթութեամբ կատարեսցեն զսպաս վիճակին իւրեանց, ի փառս Հաւրն բոլորեցուն. ուր ընդ նմին սուրբ Երրորդութիւնն ցնծացեալ բերկրիցի յանտրտմական յիւրում էութեանն։

Thus, let the many holy ministers cheerfully hold service for the glory of the Father of all, where the Holy Trinity shall rejoice in its imperturbable essence.

Արդ որովհետեւ ընկալաք զհրաման պատուիրանի յաննախանձ քոյոց բարուց բնութեանդ, սկսցուք ուստի արժան է սկսանել.

Now as we have received this command from you, who are unenvious, let us begin where it is fit to begin.

թէպէտ եւ ոչ յաւժարիցեմք զթշուառութիւն ազգիս մերոյ ողբալ։ Ահա ոչ ըստ կամաց արտաւսրալիր ողբովք ճառագրեմք զբազում հարուածս՝ յորում պատահեցաք եւ մեք իսկ ականատես լինելով։

Yet, though we are not disposed to lament the calamity that befell our nation, it is not willingly that we relate with tearful laments the many blows we received and that we ourselves witnessed.

—
Index