Yeghishe's History of the Vartanants Saints: Chapter 4
Եղիշէի
Պատմութիւն Սրբոցն Վարդանանցն
Պատմութիւն Սրբոցն Վարդանանցն
Yeghishe's
History of the Vartanants Saints
History of the Vartanants Saints
Դ. ՎԱՍՆ ԵՐԿՊԱՌԱԿՈՒԹԵԱՆ ԻՇԽԱՆԻՆ ՍԻՒՆԵԱՑ ԵՒ ԸՆԿԵՐԱՑ ԻՒՐՈՑ
IV: ON THE DISSENT OF THE PRINCE OF SYUNIK AND HIS FRIENDS
Մինչեւ ցայս վայր ոչ ինչ կարի զանգիտէի պատմել զհարուածս ազգիս մերոյ, որ յարտաքին թշնամեացն ճշմարտութեան չարաչար յարեան ի վերայ մեր. որք սակաւագոյնք հարին զմեզ, եւ յոլովագոյնք հարեալ գտան ի մէնջ, քանզի դեռեւս միաբանք եւ հաւասարք էաք։
Until now, I have not hesitated to explain the blows that the foreign enemies of the truth maliciously inflicted upon us, a few of whom struck us and found many struck by us, for we were still united as equals.
Թէպէտ եւ ոմանք ի ծածուկ ունէին զերկմտութիւն նենգութեանն, սակայն յաչս արտաքնոցն ահաւոր երեւէր միաբանութիւնն. որպէս յերկուս եւ յերիս տեղիս ոչ կարացին կալ առաջի։
Although some [of us] were covertly and deceitfully of two minds, suddenly our brotherhood appeared fearsome in the eyes of the foreigners, such that they could not find solid ground from which to oppose us.
Արդ յայսմ հետէ եւ անդր, ուր սպրդեալ անկանի երկպառակութիւն ի ներքս, ընդ քակել միաբանութեանն՝ եւ երկնաւոր առաքինութիւնն հեռանայ. եւ անձնընտիրք լինելով՝ յոյժ բազմանայ լալումն ողբոյս։
Henceforth, where dissension creeps in, our brotherhood shall dissolve, and with it, heavenly virtue; then we shall grow self-centered and our cries of lamentation shall multiply.
Եւ եթէ ի վերայ միոյ անձին այսպէս, ո՜րչափ եւս առաւել ի վերայ ողջոյն ազգի միոջ։ Այլ յայսմ տեղւոջ ոչ միայն ի վերայ միոյ ազգի է ողբումնս մեր, այլ ի վերայ ազգաց եւ աշխարհաց. զոր եւ յառաջ մատուցեալ ասացից ըստ կարգի, թէպէտ եւ ոչ խնդութեան մտաւք։
And if it is so for individuals, how much more for the health of an entire nation! But here our lamentation does not only resound for one nation, but for numerous nations and countries, which I will tell of in order, albeit without joy of mind.
Ահա ակամայ ճառագրեմ զբազումս որպէս կորեան ոմանք ի ճշմարիտ կենացն իւրեանց, եւ պատճառք եղեն բազմաց կորստեանն, ոմանց՝ երեւելեացս միայն, եւ այլոց երեւելեաց եւ աներեւութից։ Եւ այն՝ եւս չար է քան զամենայն. դուռն՝ զոր բացին կորստեան, Աստուծո՛յ միայն կարողութիւն է փակել զնա. այլ ըստ մարդկան սահման՝ ահա անցեալ է հնար։
Unwillingly do I describe these many cases—how some of them lost their own true lives and became the cause for the loss of lives of many others (visible in some cases, and both visible and invisible in others. The worst of all is that they opened the gate to destruction that only God can close, for to do so lies beyond the capability of man.
Այս անաւրէն Միհրներսեհ, քանզի յառաջագոյն ստուգեալ գիտէր զամբարշտութիւնն Վասակայ, եւ յայնմ ժամանակի եւս յղէր եւ կոչէր զնա առինքն։ Որպէս նորա իսկ յառաջագոյն զատեալ եւ որոշեալ էր ի միաբանութենէն Հայոց, եկն եւ յանդիման եղեւ. եւ ստուգէր զիւր հաւատարմութիւնն եւ զՀայոց անիրաւ ապստամբութիւնն։ Յաւել եւ պատմեաց եւս առաւելաբանութեամբ զոր ինչ ոչ էր գործեալ Հայոց, եւ կամէր ընտանեբար ընդ միտ մտանել անաւրինին։
This ungodly Mihr Narseh sent and called for Vasak, knowing beforehand of his impiety. Vasak, who had already separated himself from the Armenian brotherhood, came to Mihr Narseh, confirmed his fidelity and assured him of the disloyal Armenian revolt. He exaggerated and overstated what the Armenians had done and resolved to amicably influence the mind of the ungodly one.
Բայց նա թէպէտ եւ ի ներքոյ յոյժ դսրովէր զնա, այլ արտաքին դիմաւք մեծարեաց, եւ եդ առաջի նորա զմեծամեծ պարգեւս երկրաւորս։ Եւ խոստացաւ նմա իշխանութիւն աւելի քան զոր ունէրն, եւ հայեցոյց զնա ի կարծիս սնոտիս, որ ի վեր էր քան զիւր տէրութիւնն. իբր թէ անկ իցէ նմա հասանել մինչ ի թագաւորական վիճակն. բայց միայն հնարս իրացն խնդրեսցէ, թէ որպէս քակտեսցի միաբանութիւն ուխտին Հայոց, եւ թագաւորին կամքն կատարեսցին յաշխարհին։
But although [Mihr Narseh] inwardly reviled [Vasak], he outwardly honored him, conferred great material gifts upon him, promised him greater authority than what he possessed, and turned his attention to the vain expectation of attaining higher authority, as though he might become king if only he could find a way to dissolve the brotherhood of the Armenian faithful and effect the will of the king in that land.
Եւ իբրեւ յանձն էառ զամենայն ինչ՝ երթալ զկնի կամաց նորա, գիտաց եւ ծերն դառնացեալ, եթէ թմբրեալ եւ ցնորեալ եւ քակեալ է ի հաստատութենէ միաբանելոցն. յոյժ մխիթարեցաւ ի միտս իւր տրտմեալս, եւ էած զմտաւ՝ թէ եւ զամենեսեան այսպէս կարիցեմ որսալ յանգիւտ կորուստն։ Եւ իւրոյ հնարագիտութեանն տայր զիմաստութիւնն. եւ այնմ ոչ էր տեղեակ, թէ նա իւրով ի զիւր անձն զատեալ եւ որոշեալ է ի սուրբ եկեղեցւոյն, հեռացեալ եւ աւտարացեալ ի սիրոյն Քրիստոսի։
And when [Vasak] consented to do everything according to [Mihr Narseh’s] will, the bitter old man understood that Vasak was wearied and vexed and had detached from the firm brotherhood [of the faithful]. He was very much consoled in his sorrowful mind, believing that he might succeed at last in luring them into boundless destruction. He attributed his machinations to his wisdom, not realizing that [Vasak] himself had separated from the holy church and estranged himself from the love of Christ.
Քանզի մոռացաւնք եղեն նմա գալուստ Որդւոյն Աստուծոյ, եւ ոչ յիշեաց զքարոզութիւն սուրբ աւետարանին. եւ ոչ ի սպառնալեացն զանգիտեաց, եւ ոչ յաւետիսն մխիթարեցաւ։ Ուրացաւ զաւազանն՝ որ յղացաւ զնա, եւ ոչ յիշեաց զընկալուչ սուրբ հոգին՝ որ ծնաւ զնա։ Անարգեաց զմարմինն պատուական՝ սրով սրբեցաւն, եւ առ ոտն եհար զարիւնն կենդանի՝ որով եւ քաւեցաւն ի մեղաց։
For he had forgotten about the coming of the Son of God and no longer recalled the preaching of the Holy Gospel. He no longer feared threats or found comfort in the Gospel. He denied the [baptismal] font that conceived him and did not recall reception of the Holy Spirit that had begotten him. He brought into contempt the honorable body, with which he was made holy, and trod upon the living blood, by which he received penance for his sins.
Ջնջեաց զգիր որդէգրութեանն, եւ իւրովք ձեռաւք խորտակեաց զհաստատուն կնիք մատանւոյն։ Ել ի թուոյ երանելեացն, եւ ապստամբեցոյց ընդ իւր զբազումս։ Ձեռն էարկ կամակորութեամբ եւ եմուտ յորդէգրութիւն դիւապաշտութեանն, եւ եղեւ աման չարին, եւ ելից զնա սատանայ ամենայն խորամանկութեամբ։ Ի ձեռն էառ իբրեւ զվահան, եւ ագաւ զնա իբրեւ զզրահս, եւ եղեւ իբր զինուոր կատարեալ կամաց նորա։
He blotted out the letter of adoption and with his own hand broke the firm seal off of his ring. He then left the number of the blessed ones and drew many people after him. He crookedly undertook to worship demons and became a vessel of evil, and the Satan filled him with every cunning, taking him as a shield and wearing him as armor, so that he became like a soldier fulfilling [Satan’s] will.
Մարտեաւ հնարիւք ընդ իմաստունս, եւ յոյժ խորագիտութեամբ ընդ գիտունս, յայտնի ընդ անմեղս, եւ ի ծածուկ ընդ խորհրդականս. ձեռն էարկ եւ եհան զբազումս ի գնդէն Քրիստոսի, եւ խառնեաց ի գունդս դիւաց։ Եւ ի բազում յայլ տեղիս գողաբար սողեցաւ եւ եմուտ իբրեւ զաւձ ի մէջ ամրացելոցն. եւ խրամ հատեալ յափշտակեաց եւ էառ եւ եհան յայտնութեամբ զբազումս յազատաց եւ զբազմագոյնս ի շինականաց, եւ զայլ ոմանս յանուանեալ քահանայից։
He fought with artifice against the wise and with cunning against the knowledgeable; openly against the innocent and secretly against the discreet; he drove many from the army of Christ, and mingled them with the hosts of demons. He slithered thief-like into many other places and entered the strongholds; and breaking in, he seized and openly removed many of the nobles and peasants, and others called priests.
Որոց անունքն են այս՝ գործակցաց նորա. Իշխանն Ռշտունեաց՝ Արտակ անուն։ Իշխանն Խորխոռունեաց՝ Գադիշոյ անուն։ Իշխանն Վահեւունեաց՝ Գիւտ անուն։ Իշխանն Բագրատունեաց՝ Տիրոց անուն։ Իշխանն Ապահունեաց՝ Մանէճ անուն։ Իշխանն Գաբեղէնից՝ Արտէն անուն։ Իշխանն Ակէոյ՝ Ընջուղ անուն։ Իշխանն Ուրծայ՝ Ներսեհ անուն։ Իշխանն մեւս եւս Պալունեաց՝ Վարազշապուհ անուն։ Սեպուհ մի Ամատունեաց Մանէն անուն։
These are the names of his associates: The prince of the Reshtunik, Artak. The prince of the Khorkhorrunik, Gadisho. The prince of the Vahevunik, Giwt. The prince of the Bagratunik, Tirots. The prince of the Apahunik, Manej. The prince of the Gabeghenik, Arten. The prince of the Ake, Enjugh. The prince of the Urts, Nerseh. Another prince of the Balunik, Varazshapuh. A sepuh of the Amatunians, Manen. And many others azats, whom they call ostanik, [which means] from the royal house.
Բազում եւ այլ ազատ մարդիկ, զոր ոստանիկսն անուանեն՝ յարքունի տանէ։ Եւ բովանդակ զիւր բոլոր աշխարհն ապստամբեցոյց յուրացութիւն, ոչ միայն ըստ աշխարհական բազմութեանն, այլ եւ զբազումս ի սուրբ ուխտէ եկեղեցւոյն. մանաւանդ սուտ երիցամբքն ՝ որով գործէր զչարիսն. երէց մի Զանգակ անուն, երէց մի Պետրոս անուն, սարկաւագ մի Սահակ անուն, սարկաւագ մի Մուշի անուն, զորս յղէր առ անմեղ մարդիկ, խաբէր եւ պատրէր. սուրբ աւետարանաւն երդնուին եւ ասէին, եթէ «Ի թագաւորէն շնորհեսցի ամենեցունց քրիստոնէութիւնդ»։
He drew the entire land into apostasy—not only the masses, but also the holy clergy of the church, and especially the false priests through whom he worked malice: a priest named Zangak, a priest named Petros, a deacon named Sahak, and a deacon named Mushi, whom he sent to innocent men to deceive. They swore on the Holy Gospel, and said: “Christianity shall be granted to all by the king.”
Եւ այսպէս խորամանկ խաբեութեամբ հանէին զբազումս ի սուրբ միաբանութենէն, ածէին եւ խառնէին ի գունդս ուրացողացն։
And thus, by this artifice, they detached many from the holy brotherhood, bringing and mingling them among the hosts of the apostates.
Եւ ժողովեաց զամենայն գայթակղութիւն, եւ արար գունդ զաւրաց բազմաց. գրեաց եւ եցոյց զբազումս ի նոցանէ յականէ յանուանէ մեծ հազարապետին, եւ զիւր քաջութիւն արութեանն, մեծապէս պարծելով՝ ո՛րպէս աշակերտեաց ի մոլորութիւն խաբէութեան, եւ բաժանեալս եւ երկցեղս երեւեցոյց զզաւրսն Հայոց։ Եգիտ այս Վասակ զայն Վասակ իւր գործակից ի մեծամեծ չարիսն՝ զոր միաբանեցին երկոքեանն։
He assembled all those whom he had tempted and formed a large, armed force; he wrote many of their names one by one and presented them to the great hazarbed [Mihr Narseh], and greatly boasting of his strength and valor, he taught them to aberrate and to deceive, and gave the appearance that the Armenian army had been split in two. This Vasak found in the other Vasak [of Syunik] an associate for effecting great misery, in which they united together.
Եւ իբրեւ այս ամենայն չարիք յաջողեցան նմա, քակեաց եւ զմիաբանութիւն աշխարհին Վրաց ի Հայոց, եւ Աղուանիցն ոչ ետ յառաջ խաղալ. եւ զաշխարհն Աղձնեաց ըստ նմին իսկ աւրինակի յետս կալաւ։ Գրեաց հրովարտակ եւ աշխարհին Յունաց, ցուցանելով նոցա այլ ընդ այլոյ ստութեամբ, առ այր մի, որոյ Վասակ անուն էր, յայնց Մամիկոնենից՝ որ կան ի ծառայութեան Յունաց։ Եւ ի թշուառութեան ժամանակին այրն այն սպարապետ էր Ստորին Հայոց, եւ հաւատարիմ զաւրացն Հոռոմոց ի սահմա- նին Պարսից, եւ արտաքոյ էր աւրինացն Աստուծոյ գործովք իւրովք։ Եգիտ այս Վասակ զայն Վասակ իւր գործակից ի մեծամեծ չարիսն՝ զոր միաբանեցին երկոքեանն։
And when he had succeeded in all this evildoing, he dissolved the brotherhood between the Georgians and Armenians and did not allow either the Aghuans or Aghdznis to advance. He wrote a letter full of equivocations to the Greeks, to a man named Vasak from the Mamikonian clan, who are in service to the Greeks. In this time of misery, that man was the sparapet of Lower Armenia, loyal to the Roman army at the Iranian border and without the divine law in his workings. This Vasak found in the other Vasak [of Syunik] an associate for effecting great misery, in which they united together.
Գրէր նա եւ ցուցանէր հանապազորդ, իբր թէ ամենայն Հայք զկնի իւր միաբանեցին։ Եւ զնոյն գիր մեծաւ զգուշութեամբ ներքին Վասակն տայր տանել ի թագաւորանիստ քաղաքն կայսեր. մինչեւ զսուրբ եպիսկոպոսացն զմիտս եւս ուծացոյց ի նոցանէ, եւ զամենայն զաւրսն Յունաց յերկբայս արար յուխտէն։
He wrote and continually gave the appearance that all Armenians were united with him. And this same letter Vasak carefully and covertly had delivered to the royal capital, and so much as distanced the minds of the holy bishops from them [the Armenians] and put doubt in the minds of the entire Greek army about their covenant.
Մանաւանդ զի ի ձեռն սուտ քահանայիցն պատրէր եւ խաբէր իբրեւ ճշմարիտ մարդովք. աւետարան հանդերձ խաչիւ տայր տանել, եւ զիւր զամենայն սատանայական ստութիւնն նոքաւք ծածկէր։ Դնէր զինքն յաստուածպաշտութեան կարգի եւ զամենայն կողմ ուրացելոցն. առաւել զինքն հաւաստէր հաստատուն քան զամենայն զաւրսն Հայոց. երդնոյր եւ հաստատէր, եւս եւ զամենայն հրամանս թողութեան յարքունուստ ցուցանէր։
Above all he separated them by means of the false priests who concealed all his Satanic lies while bearing the Gospel and cross. He insinuated himself in the ranks of the godly, surrounding himself with apostates; thus, he believed himself to wield more power than the entire Armenian army. He swore and gave assurances and showed all commands of remission to be from the court.
Այն էին եւ կամք Յունաց աշխարհին, լսել զայն ախորժութեամբ. այլ ի ձեռն նորա առաւել եւս ի նոյն յեղեալ տապալեցան։ Սոյնպէս առնէր եւ ընդ ամենայն կողմանս ամրականաց աշխարհին, ի Տմորիսն եւ ի Կորդիսն, յԱրցախ եւ յԱղուանսն, ի Վիրս եւ յաշխարհն Խաղտեաց. յղէր պնդէր, զի ասպնջականութեան ոք արժանի մի՛ արասցէ։ Եւ ըստ մեծի չարութեան նորա առաւել եւս ժամանակն եբեր նմա զյաջողութիւն իրացն. զի ամենեւին արտաքուստ աւգնական ոք ոչ գտաւ գնդին Հայոց, բաց յայնց Հոնաց, որոց բանս եդեալ էր։
The Greeks shared the same will, so they listened to this agreeably; and because of Vasak they became more removed [from the Armenians]. He acted in the same manner with all the strongholds of the land, in Tmorik, Korduk, Artsakh, Aghuank, Georgia and Khaghtik, he sent people to insist that they not receive [the Armenians] hospitably. And by his great wickedness, time brought him yet more success, for the Armenian army was entirely deprived of external aid, with the exception of the Huns, with whom they had an agreement.
Սակայն եւ վասն նոցա կուտեաց զբազում այրուձին Արեաց, արգել եւ փակեաց զդրունս ելին նոցա։ Քանզի ոչ տայր դադար ամենեւին թագաւորին Պարսից, այլ յղէր եւ կոչէր գունդս բազումս ի պահակն Ճորայ, եւ զՎրաց աշխարհն բովանդակ անդ գումարէր, զզաւրսն Լփնաց եւ զՃղբաց, եւ զՎատն, զԳաւն եւ զԳղուարն եւ զԽրսանն եւ զՀեճմատակն, զՓասխն եւ զՓոսխն, եւ զՓիւքուան եւ զամենայն զաւրսն Թաւասպարանն, զլեռնայինն եւ զդաշտայինն, եւ զամենայն ամրակողմն լերանցն։
Yet because of [the Armenians], he gathered the large cavalry of the Aryans and blocked their gates of passage. For he did not give the king of the Persians any rest, but sent and summoned a great military unit to the gate of Chor and gathered all [the forces] of the Georgians, the forces of the Lpink and Chighbk, Vatk, Gavk and Ghuark and Khrsank and Hechmatak, Paskh, Poskh, Pyukuan, and the entire army of Tavasparank, from the highlands and the lowlands, and all the mountain strongholds.
Էր զոր կարասեաւ, մեծաւ պարգեւաւք եւ առատաձեռն բաշխելով զգանձսն արքունի, եւ էր զոր հրամանաւ թագաւորին սաստիւ տագնապէր։ Զայս ամենայն իբրեւ արար եւ կատարեաց ըստ հրամանի թագաւորին, աւր ըստ աւրէ գրէր եւ ցուցանէր մեծ հազարապետին Պարսից, որ ղաւղեալ եւ թաքուցեալ էր ի քաղաքն Փայտակարան։
Some [he captured] with possessions, great gifts and the distribution of abundant royal treasures, and others he pressed by the threat of the king’s command. When he effected and accomplished all of that according to the king’s command, he daily wrote to the great hazarbed of the Persians [Mihr Narseh], who was hiding in the city of Paytarakan.
Համարձակեցաւ այնուհետեւ եւ նա ցուցանել զինքն բազում ազգաց, էր՝ որոց ահ արկանէր, եւ էր՝ որոց սիրով պարգեւս բաշխէր։ Կոչէր առ ինքն զՎասակ, եւ որք ընդ նմա իշխանքն ամենեքեան, բազում պարգեւս շնորհէր նոցա յարքունուստ, եւ զաւրացն՝ որ ի նորա բանի էին։ Տանէր զառաջեաւ եւ զուրացեալ երիցունսն. ցուցանէր, հաստատէր եւ յայտ առնէր, եթէ սոքաւք որսացայց զնոսա՝ քակտել ի միաբան ուխտէն։
Thereafter, he went boldly and approached many nations, filling some with terror and gladly distributing gifts among the others. He called for Vasak and all the princes who were with him, bestowed many gifts upon them from the court, as well as to the soldiers in agreement with him. [Vasak] took before him the apostate priests, showing and explaining how with these he would lure the others and disband them from their covenant.
Իսկ հազարապետն իբրեւ զայն լսէր՝ յոյժ շնորհակալ լինէր երկոցունցն, եւ յոյս առաջի դնէր նոցա. «Եթէ լիցի մեր յաղթութիւն, զայլոց քահանայից կեանս դոցա շնորհեցից, եւ զմեծ վաստակ դոցա ցուցից թագաւորին»։
When the hazarbed heard this, he was very thankful to the priests, and placed hope before them: “If we succeed, the possessions of the other priests shall be bestowed among you, and your great services will be represented to the king.”
Եւ այսպէս շարժեաց եւ շփոթեաց զաշխարհն Հայոց, մինչեւ զբազում եղբարս հարազատս քակեաց ի միմեանց, ոչ եթող միաբան զհայր եւ զորդի, եւ ի մէջ խաղաղութեան արար խռովութիւն։ Եւ անդէն իսկ յիւրում աշխարհին եղբաւրորդիք երկու էին նորա ի սուրբ ուխտին առաքինութեան. գրեաց եւ եցոյց վասն նոցա յարքունիս, եւ էառ իշխանութիւն ի վերայ կենաց նոցա, մերժեաց եւ եհան զնոսա յաշխարհէն, զի մի՛ այլ դարձցին անդրէն։
And thus he shook and disturbed the land of Armenians, so much as estranging brothers from each other, separating son from father, and caused disturbance amid peace. Even in his own land [Syunik], where he [Vasak] had two nephews who were among the virtuous brotherhood, he tattled on them to the royal court, received authority over their possessions and exiled them from the land so that they could not return.
Հալածեաց եւ փախոյց զամենայն միայնակեաց սաշխարհին, ոյք հայհոյէին զանդարձ ամբարշտութիւն նորա։ Արար եւ կատարեաց զամենայն չարիսն ընդդէմ ճշմարտութեանն. եւ զոր ինչ ոչ գիտէին անաւրէն հեթանոսքն՝ իմացուցանէր նոցա, եւ վասն ուխտին քրիստոնէութեան, եթէ որպէս հնարիւք կարասցէ բառնալ յաշխարհէն Հայոց։
He persecuted and put to flight all the hermits of the land who cursed his irredeemable impiety. He effected all this evil against the truth, and imparted knowledge to the ungodly heathens, including about the Christian faithful, as to the means by which they may be severed from Armenia.
Զայս ամենայն չարիս իբրեւ ետես ի նմա Միհրներսեհ, քան յանձն իւր՝ առաւել ի նա էր յուսացեալ։ Հարցանէր եւ ստուգէր՝ թէ քանի՞ այր կայ ի Հայոց աշխարհին ի գնդին Վարդանայ ընդ ամենայն բազմութիւնն։
When Mihr Narseh saw all this evil associated with Vasak, he put more hope in him than in himself. He examined the number of men throughout Armenia under the entire command of Vartan.
Իբրեւ լուաւ ի նմանէ՝ թէ աւելի քան զվաթսուն հազար են, խնդրէր եւս տեղեկութիւն վասն իւրաքանչիւր անձին քաջութեան, եւ կամ քանի՛ այն ոք իցեն՝ որ սպառազէնքն իցեն, եւ կամ քանի՛ այն ոք իցեն՝ որ մերկ առանց զինու աղեղնաւորք իցեն. սոյնպէս եւ վասն վահանաւոր հետեւակացն։
When he heard that they amounted to more than 60,000, he required additional information as to the strengths of each, the number of those who were armed, the number of unarmed archers, and likewise concerning the shielded infantry.
Եւ իբրեւ լուաւ զթիւ համարոյ բազմութեանն, առաւել եւս փութացաւ ուսանել՝ թէ քանի՛ք իցեն պարագլուխք քաջ նահատակացն, զի երիս ընդ միոյ պատրաստեսցէ առ մի մի ի նոցանէ, թող զայլն ամենայն։
Then, on hearing all this, [Mihr Narseh] became more eager to learn about how many men would be leading the [bands] of valiant warriors, so as to outnumber them three-to-one (let alone the others).
Այլ եւ դրաւշից անգամ իւրաքանչիւրոց տեղեկանայր ի նմանէ. եւ թէ քանի՛ գունդ զզաւրսն բաժանիցեն, եւ ո՛ր ոք ի նոցանէ սաղարք լինիցին, եւ ո՛ր զաւրագլուխ յորմէ կողմանէ յռազմ մտանիցէ, եւ զինչ անուանք իւրաքանչիւր համհարզացն իցեն, եւ քանի՛ փողահարք ի մէջ գնդին ձայնիցեն։ Ղակի՞շ գործիցեն արդեւք, եթէ արձակ բանակեսցին. ճակատ առ ճակա՞տ գործիցեն, եթէ համագունդ ընդ մի տեղի դրդիցեն։ Ո՛ ոք ի նոցանէ երկբայս կայցէ, եւ կամ ո՛ ոք ի նոցանէ զանձն ի մահ դնելով գուն գործիցէ։
He also inquired concerning each banner, as to how many regiments the army was divided into, who among them were officers, which commander would lead the battle on which side, the names of each adjutant, and how many trumpeters would sound in the army. Would they cast up entrenchments or encamp openly? Would they do battle head-to-head or concentrate them all together on one spot? Who among them would waver, and who among them would fight to the death?
Եւ իբրեւ զայս ամենայն տեղեկացաւ ի նմանէ, կոչէր զամենայն զաւրագլխեանն, պատուէր հրամանի տայր ամենեցուն յանդիման նորա, զի խրատու նորա լուիցեն ամենեքեան։ Եւ զամենայն զաւրսն զաւրագլխաւքն հանդերձ յանձն առնէր առն միում յաւագացն, որում անուն էր Մուշկան Նիւսալաւուրտ։
When [Mihr Narseh] had been informed on all these points, he summoned all of his commanders, and order them all, in [Vasak’s] presence, to heed his instructions. Then he committed the entire army and all the commanders to one member of senior rank, whose name was Mushkan Niwsalavurt.
Եւ ինքն խաղայր անդէն գնայր յերկիրն Արեւելից. եւ յանդիման եղեալ մեծի թագաւորին, պատմէր զամենայն անցս իրացն, զիւր հնարաւոր իմաստութիւնն եւ զՎասակայ խաբեբայ պատրանս հայթայթանացն. ո՛րպէս զառաջինն զիւր զամբարշտութիւնն կամեցաւ ծածկել այնու՝ զի քակեալ երկպառակեաց զգունդն Հայոց։
He himself set forth toward the land of the East and appeared before the great king, to whom he related all the occurrences which had taken place, including his devious intelligence and Vasak’s deceptive flattery to procure his ends, and how he had at first resolved to conceal his impiety to dissolve and divide the Armenian forces.
Իբրեւ լուաւ զայս ամենայն թագաւորն ի բերանոյ մեծ հազարապետին, դառնացաւ յանձն իւր, եւ ասէ անսուտ երդմամբ. «Եթէ ապրեսցի անաւրէնն այնի մեծ պատերազմէն, մեծաւ անարգանաւք տամ ըմպել նմա զբաժակն դառնութեան մահու»։
Now when the king heard all this from the mouth of the great hazarbed, he became embittered within, and swore this inviolable oath: “If that renegade survives that great battle, with great dishonor will I have him drink from the bitter cup of death.”
Comments
Post a Comment